KHÚC XXI
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ năm – Thùng nhựa sôi
Từ cầu sang cầu, nói sang chuyện khác
Mà khúc ca tôi cũng chẳng bận tâm
Chúng tôi đang ở trên vòm cầu dốc.
4 Một hố khác, chúng tôi dừng lại xem
Và nghe những lời thở than vô ích
Cái hố này mới tối tăm lạ thường.
7 Giống như người Vinixiani trong xưởng
Vào cuối mùa đông đun nhựa sửa tàu
Và họ trám những con tàu bị hỏng.
10 Trong thời gian không đi biển, nghỉ ngơi
Người quét thân tàu, kẻ giằm khe hở
Trên những con tàu nhiều chuyến ra khơi.
13 Kẻ chữa đuôi thuyền, người kia sửa mũi
Kẻ vặn dây cáp, người làm mái chèo
Người vá lại buồm – buồm đuôi, buồm mũi.
16 Dưới hố đang sôi một thùng nhựa to
Không do lửa đun mà do phép thuật
Và nhựa dính bê bết xung quanh bờ.
19 Trong thùng nhựa đang sôi, tôi nhìn thấy
Không có gì ngoài những bọt nước sôi
Chúng hết phồng to lên, rồi xẹp lại.
22 Thầy cúi xuống và chăm chú ngó nhìn
Thầy hướng dẫn bảo tôi: “Coi chừng đấy!”
Và đưa tay kéo tôi đứng lại gần.
25 Tôi quay lại, như một người tất tưởi
Muốn thấy cái mà mình cần tránh ra
Nỗi sợ bất thần khiến tôi bối rối.
28 Nhưng muốn xem, nên không thể bỏ đi
Tôi thấy một con quỷ đen xuất hiện
Đang chạy trên cầu, về phía chúng tôi.
31 Ôi, dáng quỷ thật vô cùng khiếp sợ
Tôi rùng mình, vẻ hung dữ biết bao
Cánh giang rộng và bước đi rất nhẹ.
34 Trên đôi vai nhọn của nó vểnh lên
Vác một tội đồ ngang lưng bị gập
Và giữ lấy hắn ở những gân chân.
37 Từ trên cầu nó thét: “Bớ lũ quỷ
Đây lão già của nữ thánh Dita
Đặt nó xuống đáy, ta còn quay lại.
40 Thành phố này bọn lầm lỗi có đầy
Để có tiền chúng đổi “không” thành “có”
Chỉ ngoại trừ Bôngtuarô mà thôi.
43 Nó vứt tội đồ rồi quay trở lại
Theo dốc đứng, chưa có con chó nào
Lại khẩn trương đuổi theo tên trộm vậy.
46 Kẻ bị đun chìm xuống rồi nhô đầu
Nhưng quỷ thét từ vòm cầu che khuất:
“Không cần thánh giá Xan Vôntô đâu!
49 Đây không như ở Xéckiô, bơi khác
Nếu ngươi không muốn nếm vuốt chúng tao
Thì lặn xuống chứ đừng trồi lên mặt”.
52 Rồi hàng trăm móc sắt chúng xỉa vào
“Cứ nhảy múa, nhưng ở nơi che kín
Giỏi thì đi mà gian lận xem nào!”
55 Giống như đầu bếp thường sai phụ việc
Dùng móc dìm những miếng thịt xuống nồi
Để cho chúng khỏi nổi lên mặt nước.
58 “Để người ta khỏi nhận thấy là con
Có mặt ở đây, hãy ngồi xuống thấp
Sau tảng đá, nó sẽ che cho con.
61 Còn nguy hiểm cho ta, con đừng sợ
Ta ở đây không phải lần đầu tiên
Và đã gặp, đã quen trò tương tự”.
64 Thầy nói vậy rồi sang phía cầu bên
Và khi bước tới bờ đê thứ sáu
Thầy tỏ ra vẻ điềm tĩnh lạ lùng.
67 Với cái vẻ dữ tợn và hung ác
Của con chó khi lao vào kẻ gian
Chúng kéo đến cầu xin, khi có dịp.
70 Lũ quỷ từ phía dưới cầu đi ra
Chĩa về thầy những mũi xiên bằng sắt
Nhưng người thét: “Chớ ác, hãy chờ!
73 Trước khi xiên vào người ta móc sắt
Một kẻ trong bọn ngươi hãy tiến lên
Nghe, rồi nghĩ xem có nên lao móc”.
76 Cả bọn kêu: “Đuôi Nọc Độc tiến lên!”
Một con tiến, những con kia đứng lại
Nó hỏi: “Nào, có việc gì riêng?”
79 Thầy của tôi nói nhẹ nhàng: “Này Quỷ
Mày thấy rằng, ta đã đi đến đây
Rất bình tĩnh trước dữ dằn đấy chứ.
82 Ta theo giáo luật, thần thánh trên trời
Hãy để ta đi, trời cao đã muốn
Ta dẫn một người qua con đường này”.
85 Lòng kiêu ngạo của con quỷ hạ xuống
Nó buông rơi móc sắt dưới bàn chân
“Thôi đừng dây!” – nó nói cùng đồng bọn.
88 Người dẫn đường của tôi liền kêu lên:
“Hỡi anh đang ngồi nấp sau tảng đá
Hãy đến đây, mọi sự đã bình yên”.
91 Tôi đứng dậy và nhanh chân bước đến
Còn lũ quỷ kia tất cả tiến lên
Khiến tôi sợ chúng huỷ điều thỏa thuận.
94 Tôi thấy đội quân đồn trú ngày xưa
Ra khỏi thành Caprôna, tin lời nói
Bỗng thấy mình bị vây giữa quân thù.
97 Tôi đứng nép sát vào thầy hướng dẫn
Còn đôi mắt nhìn lũ quỷ không thôi
Tướng mạo chúng chẳng có gì lương thiện.
100 Chúng hạ móc sắt xuống hỏi: “thích không?”
Một đứa bảo: “Hãy nện vào mông nó”
Cả bọn đáp: “Ừ, cứ móc vào xem”.
103 Nhưng con quỷ với thầy tôi trao đổi
Liền chạy lại và bảo cả bọn rằng:
“Này lũ quỷ kia, dừng lại, dừng lại!”
106 Rồi bảo chúng tôi: “Không đi lối này
Vì vòm cầu thứ sáu đã bị gục
Tất cả đều đã chìm xuống vực sâu.
109 Nhưng các ngươi muốn tiến lên phía trước
Hãy đi vòng quanh cái tảng đá này
Đến một tảng khác gần đây để vượt.
112 Một ngàn hai trăm, sáu mươi sáu năm
Tính đến hôm qua, muộn hơn năm tiếng
Thì ở đây đã không có con đường.
115 Ta sắp phái mấy đứa đi xem đường
Để nhìn xem có đứa nào quậy phá
Đi với chúng hai vị cứ yên tâm”.
118 “Này tiến lên, Cánh Cụt và Băng Giá –
Nó bắt đầu nói – và mày Chó Điên
Thằng Râu Ngược sẽ cầm đầu mười đứa.
121 Cùng với chúng cả Gió Độc và Rồng
Cả Lợn Nanh Nhọn và tên Vuốt Chó
Thằng Điên Mặt đỏ và thằng Yêu Tinh.
124 Hãy lùng soát cẩn thận quanh lò nhựa
Dẫn hai người an toàn sang bên kia
Nơi hang ổ của các loài dã thú”.
127 “Thầy của con ơi, sao lại thế này
Tốt hơn là ta không cần hộ tống
Thầy đã biết đường – tôi nói với thầy –
130 Nếu thầy tinh mắt thì nên xem lại
Thầy không thấy chúng nghiến răng đó sao
Và lông mày chúng bắt đầu chau lại”.
133 “Không cần sợ và lo lắng đâu con
Cứ mặc chúng nghiến răng cho thỏa thích
Để dọa bọn người khốn khổ bị đun”.
136 Rồi lũ quỷ đi quành sang mé trái
Chúng thè lưỡi ra và cắn để chào
Con quỷ đi đầu đàn, tên đồ tể.
139 Nó ra lệnh thổi kèn từ phía sau.
Chú thích:
KHÚC XXI
7. Người Vinixiani trong xưởng: xưởng tàu nổi tiếng ở Venezia (Venice).
38. Sainte Zita: một người hầu gái ở thế kỷ XIII, sau được tôn làm thành hoàng của thành phố Lucca.
42. Bonturo: Bonturo Dati là một vị quan ưa nhận hối lộ trong Hội đồng thành phố Lucca. Dante dùng với ý mỉa mai.
48. Santo Volto: một loại thánh giá cổ Byzantin làm bằng gỗ đen trong nhà thờ ở Lucca. Bọn quỷ sứ nhạo những kẻ bị đun trong thùng nhựa mặt đen ngòm trông giống như màu của thánh giá kia.
49. Serchio: tên một con sông gần thành phố Lucca, là nơi tắm của dân Lucca.
76. Trong nguyên văn tiếng Italia là Malacoda, trong các bản tiếng Anh để nguyên như vậy, bản tiếng Nga dịch theo nghĩa, giống như bản tiếng Việt của Nguyễn Văn Hoàn. Chúng tôi dùng theo bản tiếng Việt tất cả tên gọi của quỷ sứ vì cho rằng như vậy vừa gọn vừa dễ hiểu hơn.
95. Caprona: một pháo đài của người Pisa bị người Firenze đánh lừa và chiếm năm 1289. Dante cũng là người tham gia.
107 – 114. Một ngàn hai trăm, sáu mươi sáu năm: Dante thể hiện qua cách tính của quỷ Đuôi Nọc Độc. Ở đây đã không có con đường: tức là trận động đất đã làm đổ gục vòm cầu thứ sáu. Đây là trận động đất, theo Kinh Thánh, xảy ra thời điểm Chúa Giê-su chết. Nhà thờ cho rằng Giê-su chết năm 34 tuổi, Dante cũng thừa nhận quan điểm này trong “Bữa tiệc: XII, 23”. Tính từ thời điểm trận động đất xảy ra, theo lời quỷ Đuôi Nọc Độc, là 1266 năm, vì rằng thời điểm mà Dante kể về chuyến đi xuống Địa ngục là năm 1300 (xem khúc I).
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ năm – Thùng nhựa sôi
Từ cầu sang cầu, nói sang chuyện khác
Mà khúc ca tôi cũng chẳng bận tâm
Chúng tôi đang ở trên vòm cầu dốc.
4 Một hố khác, chúng tôi dừng lại xem
Và nghe những lời thở than vô ích
Cái hố này mới tối tăm lạ thường.
7 Giống như người Vinixiani trong xưởng
Vào cuối mùa đông đun nhựa sửa tàu
Và họ trám những con tàu bị hỏng.
10 Trong thời gian không đi biển, nghỉ ngơi
Người quét thân tàu, kẻ giằm khe hở
Trên những con tàu nhiều chuyến ra khơi.
13 Kẻ chữa đuôi thuyền, người kia sửa mũi
Kẻ vặn dây cáp, người làm mái chèo
Người vá lại buồm – buồm đuôi, buồm mũi.
16 Dưới hố đang sôi một thùng nhựa to
Không do lửa đun mà do phép thuật
Và nhựa dính bê bết xung quanh bờ.
19 Trong thùng nhựa đang sôi, tôi nhìn thấy
Không có gì ngoài những bọt nước sôi
Chúng hết phồng to lên, rồi xẹp lại.
22 Thầy cúi xuống và chăm chú ngó nhìn
Thầy hướng dẫn bảo tôi: “Coi chừng đấy!”
Và đưa tay kéo tôi đứng lại gần.
25 Tôi quay lại, như một người tất tưởi
Muốn thấy cái mà mình cần tránh ra
Nỗi sợ bất thần khiến tôi bối rối.
28 Nhưng muốn xem, nên không thể bỏ đi
Tôi thấy một con quỷ đen xuất hiện
Đang chạy trên cầu, về phía chúng tôi.
31 Ôi, dáng quỷ thật vô cùng khiếp sợ
Tôi rùng mình, vẻ hung dữ biết bao
Cánh giang rộng và bước đi rất nhẹ.
34 Trên đôi vai nhọn của nó vểnh lên
Vác một tội đồ ngang lưng bị gập
Và giữ lấy hắn ở những gân chân.
37 Từ trên cầu nó thét: “Bớ lũ quỷ
Đây lão già của nữ thánh Dita
Đặt nó xuống đáy, ta còn quay lại.
40 Thành phố này bọn lầm lỗi có đầy
Để có tiền chúng đổi “không” thành “có”
Chỉ ngoại trừ Bôngtuarô mà thôi.
43 Nó vứt tội đồ rồi quay trở lại
Theo dốc đứng, chưa có con chó nào
Lại khẩn trương đuổi theo tên trộm vậy.
46 Kẻ bị đun chìm xuống rồi nhô đầu
Nhưng quỷ thét từ vòm cầu che khuất:
“Không cần thánh giá Xan Vôntô đâu!
49 Đây không như ở Xéckiô, bơi khác
Nếu ngươi không muốn nếm vuốt chúng tao
Thì lặn xuống chứ đừng trồi lên mặt”.
52 Rồi hàng trăm móc sắt chúng xỉa vào
“Cứ nhảy múa, nhưng ở nơi che kín
Giỏi thì đi mà gian lận xem nào!”
55 Giống như đầu bếp thường sai phụ việc
Dùng móc dìm những miếng thịt xuống nồi
Để cho chúng khỏi nổi lên mặt nước.
58 “Để người ta khỏi nhận thấy là con
Có mặt ở đây, hãy ngồi xuống thấp
Sau tảng đá, nó sẽ che cho con.
61 Còn nguy hiểm cho ta, con đừng sợ
Ta ở đây không phải lần đầu tiên
Và đã gặp, đã quen trò tương tự”.
64 Thầy nói vậy rồi sang phía cầu bên
Và khi bước tới bờ đê thứ sáu
Thầy tỏ ra vẻ điềm tĩnh lạ lùng.
67 Với cái vẻ dữ tợn và hung ác
Của con chó khi lao vào kẻ gian
Chúng kéo đến cầu xin, khi có dịp.
70 Lũ quỷ từ phía dưới cầu đi ra
Chĩa về thầy những mũi xiên bằng sắt
Nhưng người thét: “Chớ ác, hãy chờ!
73 Trước khi xiên vào người ta móc sắt
Một kẻ trong bọn ngươi hãy tiến lên
Nghe, rồi nghĩ xem có nên lao móc”.
76 Cả bọn kêu: “Đuôi Nọc Độc tiến lên!”
Một con tiến, những con kia đứng lại
Nó hỏi: “Nào, có việc gì riêng?”
79 Thầy của tôi nói nhẹ nhàng: “Này Quỷ
Mày thấy rằng, ta đã đi đến đây
Rất bình tĩnh trước dữ dằn đấy chứ.
82 Ta theo giáo luật, thần thánh trên trời
Hãy để ta đi, trời cao đã muốn
Ta dẫn một người qua con đường này”.
85 Lòng kiêu ngạo của con quỷ hạ xuống
Nó buông rơi móc sắt dưới bàn chân
“Thôi đừng dây!” – nó nói cùng đồng bọn.
88 Người dẫn đường của tôi liền kêu lên:
“Hỡi anh đang ngồi nấp sau tảng đá
Hãy đến đây, mọi sự đã bình yên”.
91 Tôi đứng dậy và nhanh chân bước đến
Còn lũ quỷ kia tất cả tiến lên
Khiến tôi sợ chúng huỷ điều thỏa thuận.
94 Tôi thấy đội quân đồn trú ngày xưa
Ra khỏi thành Caprôna, tin lời nói
Bỗng thấy mình bị vây giữa quân thù.
97 Tôi đứng nép sát vào thầy hướng dẫn
Còn đôi mắt nhìn lũ quỷ không thôi
Tướng mạo chúng chẳng có gì lương thiện.
100 Chúng hạ móc sắt xuống hỏi: “thích không?”
Một đứa bảo: “Hãy nện vào mông nó”
Cả bọn đáp: “Ừ, cứ móc vào xem”.
103 Nhưng con quỷ với thầy tôi trao đổi
Liền chạy lại và bảo cả bọn rằng:
“Này lũ quỷ kia, dừng lại, dừng lại!”
106 Rồi bảo chúng tôi: “Không đi lối này
Vì vòm cầu thứ sáu đã bị gục
Tất cả đều đã chìm xuống vực sâu.
109 Nhưng các ngươi muốn tiến lên phía trước
Hãy đi vòng quanh cái tảng đá này
Đến một tảng khác gần đây để vượt.
112 Một ngàn hai trăm, sáu mươi sáu năm
Tính đến hôm qua, muộn hơn năm tiếng
Thì ở đây đã không có con đường.
115 Ta sắp phái mấy đứa đi xem đường
Để nhìn xem có đứa nào quậy phá
Đi với chúng hai vị cứ yên tâm”.
118 “Này tiến lên, Cánh Cụt và Băng Giá –
Nó bắt đầu nói – và mày Chó Điên
Thằng Râu Ngược sẽ cầm đầu mười đứa.
121 Cùng với chúng cả Gió Độc và Rồng
Cả Lợn Nanh Nhọn và tên Vuốt Chó
Thằng Điên Mặt đỏ và thằng Yêu Tinh.
124 Hãy lùng soát cẩn thận quanh lò nhựa
Dẫn hai người an toàn sang bên kia
Nơi hang ổ của các loài dã thú”.
127 “Thầy của con ơi, sao lại thế này
Tốt hơn là ta không cần hộ tống
Thầy đã biết đường – tôi nói với thầy –
130 Nếu thầy tinh mắt thì nên xem lại
Thầy không thấy chúng nghiến răng đó sao
Và lông mày chúng bắt đầu chau lại”.
133 “Không cần sợ và lo lắng đâu con
Cứ mặc chúng nghiến răng cho thỏa thích
Để dọa bọn người khốn khổ bị đun”.
136 Rồi lũ quỷ đi quành sang mé trái
Chúng thè lưỡi ra và cắn để chào
Con quỷ đi đầu đàn, tên đồ tể.
139 Nó ra lệnh thổi kèn từ phía sau.
Chú thích:
KHÚC XXI
7. Người Vinixiani trong xưởng: xưởng tàu nổi tiếng ở Venezia (Venice).
38. Sainte Zita: một người hầu gái ở thế kỷ XIII, sau được tôn làm thành hoàng của thành phố Lucca.
42. Bonturo: Bonturo Dati là một vị quan ưa nhận hối lộ trong Hội đồng thành phố Lucca. Dante dùng với ý mỉa mai.
48. Santo Volto: một loại thánh giá cổ Byzantin làm bằng gỗ đen trong nhà thờ ở Lucca. Bọn quỷ sứ nhạo những kẻ bị đun trong thùng nhựa mặt đen ngòm trông giống như màu của thánh giá kia.
49. Serchio: tên một con sông gần thành phố Lucca, là nơi tắm của dân Lucca.
76. Trong nguyên văn tiếng Italia là Malacoda, trong các bản tiếng Anh để nguyên như vậy, bản tiếng Nga dịch theo nghĩa, giống như bản tiếng Việt của Nguyễn Văn Hoàn. Chúng tôi dùng theo bản tiếng Việt tất cả tên gọi của quỷ sứ vì cho rằng như vậy vừa gọn vừa dễ hiểu hơn.
95. Caprona: một pháo đài của người Pisa bị người Firenze đánh lừa và chiếm năm 1289. Dante cũng là người tham gia.
107 – 114. Một ngàn hai trăm, sáu mươi sáu năm: Dante thể hiện qua cách tính của quỷ Đuôi Nọc Độc. Ở đây đã không có con đường: tức là trận động đất đã làm đổ gục vòm cầu thứ sáu. Đây là trận động đất, theo Kinh Thánh, xảy ra thời điểm Chúa Giê-su chết. Nhà thờ cho rằng Giê-su chết năm 34 tuổi, Dante cũng thừa nhận quan điểm này trong “Bữa tiệc: XII, 23”. Tính từ thời điểm trận động đất xảy ra, theo lời quỷ Đuôi Nọc Độc, là 1266 năm, vì rằng thời điểm mà Dante kể về chuyến đi xuống Địa ngục là năm 1300 (xem khúc I).
KHÚC XXII
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ năm (tiếp tục)
Tôi từng thấy những kỵ binh nhổ trại
Khi bắt đầu tiến công hay diễu binh
Đôi khi thấy cả những người tháo chạy.
4 Tôi từng thấy chạy thi ở quê thôn
Thấy diễu hành cùng với gươm và giáo
Hay ở Arêtini trận cưỡi ngựa tử thương.
7 Theo tiếng chuông là tiếng kèn trôm-pét
Theo nhịp trống, tín hiệu trên luỹ thành
Theo tục lệ của ta hay các nước.
10 Nhưng chưa bao giờ thấy cuộc diễu binh
Theo tiếng tù và lạ kỳ như thế
Không tín hiệu từ mặt đất, trời xanh.
13 Chúng tôi đi cùng với mười con quỷ
Như câu nói: với thánh ở nhà thờ
Ở tửu quán thì đi cùng bợm rượu.
16 Và đôi mắt tôi vẫn dán vào lò
Để xem cảnh tượng ở nơi xử tội
Xem cả đám người đang bị nấu kho.
19 Giống như những con cá heo ra hiệu
Cho thủy thủ bằng cách uốn cong lưng
Để báo họ cứu tàu mình, sẽ hiểu.
22 Cũng như thế, để giảm bớt cực hình
Thỉnh thoảng tội đồ nổi lên mặt nhựa
Rồi lại giống như tia chớp biến nhanh.
25 Và giống như ở bên mép hồ nước
Người ta thường thấy mũi ếch nhô lên
Còn hai chân và thân mình che khuất.
28 Cũng vậy, tội đồ thoát lên khắp nơi
Nhưng mà khi Quỷ Râu Ngược tiến đến
Thì chúng nhào ngay xuống lò nhựa sôi.
31 Tôi nhìn thấy… đến giờ tim còn đập
Một người đứng lại, như thường xảy ra
Con ếch bơi vào, nhảy ra con khác.
34 Ngay lập tức Quỷ Vuốt Chó bên kia
Lao móc sắt vào bộ tóc đầy nhựa
Và lôi như con rái cá, ra rìa.
37 Tôi nhớ hết tất cả tên lũ quỷ
Vì đã nghe khi lựa chọn lúc đầu
Nghe chúng kháo chuyện với nhau to nhỏ.
40 “Này, Mặt Đỏ cắn sâu vào nanh vuốt
Rồi hãy lùa cho hết lượt da ra”
Lũ chết tiệt ấy đua nhau la hét.
43 Tôi nói: “Nếu có thể, thưa thầy
Thầy thử hỏi, ai là người xấu số
Đã rơi vào tay những kẻ thù kia?”
46 Người hướng đạo của tôi liền tiến lại
Hỏi hắn là ai và được trả lời:
“Tôi sinh ra dưới triều Narava ấy.
49 Cho một lãnh chúa, mẹ đã giao tôi
Sau đó cha tôi trở nên hư hại
Đã làm tiêu tan cả cuộc đời người.
52 Thành người hầu Têbanđô tốt bụng
Thì tôi bắt đầu đục khoét quĩ công
Nên bây giờ trình diện nơi nóng bỏng.
55 Quỷ Lợn có hai nanh chĩa ngoài mồm
Liền chứng tỏ cho biết mình như lợn
Dùng một răng xé toạc hắn từng phần.
58 Con chuột ở giữa đàn mèo độc ác
Quỷ Râu Ngược dùng bàn tay che ngang
Và nói: “Để yên cho ta xử phạt”.
61 Nó quay về phía thầy tôi và rằng
“Hỏi nó đi, nếu ngươi còn muốn biết
Điều gì trước khi lột da nó không?”
64 Thầy tôi hỏi: “Hãy nói cho ta biết
Trong đám tội phạm ở lò nhựa này
Ai dòng dõi Latinh, ngươi có biết?”
67 “Tôi vừa rời một tên – hắn trả lời –
Đáng lý tôi ở dưới kia với hắn
Thì đã khỏi sợ móng vuốt này rồi”.
70 “Đợi lâu quá!” – kêu lên Quỷ Gió Độc
Và dùng móc xiên tay kẻ cực hình
Xẻ tay ra và lấy đi mảng thịt.
73 Quỷ Rồng ác muốn móc từ dưới lên
Vào chân kẻ cực hình nhưng đồ tể
Đe dọa và đưa mắt đảo một vòng.
76 Khi lũ quỷ đã hơi điềm tĩnh lại
Kẻ khốn khổ đang nhìn vào vết thương
Không chậm trễ, thầy của tôi liền hỏi:
79 “Ai là kẻ mà ngươi nói sai lầm
Khi rời hắn để lên bờ khốn nạn?”
Hắn trả lời: “Là thầy dòng Gômita
82 Ở Ganlura, trung tâm trò gian lận
Kẻ thù của chủ nó nắm trong tay
Và đối xử tốt, đứa nào cũng muốn.
85 Hắn thu tiền rồi cho chúng tự do
Như hắn vẫn nói, không hề giấu diếm
Thằng ăn cắp không hề nhỏ mà to.
88 Hắn với Ngài Mikelê Dankê là bạn
Người Lôgôđôrô, muôn thuở ngợi khen
Những ngày ở đảo Xácđênha sung sướng.
91 Ngài hãy trông con quỷ kia nghiến răng
Tôi muốn nói tiếp nhưng mà sợ quá
Nó định cào tôi theo dọc tấm lưng”.
94 Quỷ Đồ Tể nhìn thấy rằng phía trước
Quỷ Yêu Tinh đang đứng, mắt trợn tròn
Rồi bảo nó: “Cút đi cho khuất mắt”.
97 “Nếu ngài muốn thấy hoặc nghe gì thêm –
Vẻ sợ hãi, kẻ đọa đày nói tiếp –
Tôi tìm vài người Lômbácđi hay Tôxcan.
100 Nhưng quỷ sứ phải đứng xa một quãng
Vì chúng sợ người ta sẽ báo thù
Chỉ tôi ngồi đây với ngài trò chuyện.
103 Tôi có thể gọi đến đây bảy người
Nếu tôi huýt sáo, đúng như ám hiệu
Một khi có ai đó đi ra ngoài”.
106 Nghe câu đó, Quỷ Chó Điên hếch mõm
Rồi lắc đầu và nói: “Chớ có đùa
Nó đã nghĩ rằng tìm cách lặn xuống”.
109 Nhưng tên kia vốn mưu mẹo khôn lường:
“Trò ma mãnh thì tôi đây không thiếu
Nhưng chỉ để rồi đau khổ nhiều hơn!”
112 Quỷ Cánh Cụt không chịu được, liền độp:
“Nó nói nếu mày mà bỏ chạy đi
Thì tao đuổi theo không cần gấp gáp.
115 Một cái vỗ cánh, đã ở trên thùng
Rồi mép thùng, đến nơi mày ẩn nấp
Thử xem mày hơn được bọn tao không!”
118 Hỡi bạn đọc, hãy nghe vố lừa khác
Khi lũ quỷ hướng mắt về bên kia
Quyết định hành động kẻ tinh ranh nhất.
121 Người Navara khéo chọn thời gian
Trụ vững hai chân và trong nháy mắt
Nhảy xuống vực, tự giải thoát cho mình.
124 Cả lũ quỷ bị mắc lừa bực tức
Nhất là kẻ đã gây ra sai lầm
Nó lao lên thét: “Ngươi sẽ bị bắt”.
127 Nhưng vô ích, đôi cánh nó khó khăn
Để đuổi theo kịp, kẻ kia lặn xuống
Con quỷ phải rướn ngực để bay lên.
130 Chẳng khác gì khi con vịt lặn xuống
Để tránh chim ưng đang lao đến gần
Con quỷ kia trồi lên và thất vọng.
133 Quỷ Băng Giá điên tiết với vố lừa
Cũng sải cánh ra bay theo bọn chúng
Mong tóm được tên tẩu thoát lên ngay.
136 Và khi tên lừa đảo vừa biến mất
Nó chĩa móng vuốt vào một tên kia
Rồi đâm vào hắn ở trên miệng vực.
139 Nhưng tên này là một Quỷ Chim Ưng
Nó cào lại và cả hai rơi xuống
Giữa lò nhựa đang sôi lên bập bùng.
142 Sức nóng làm cả hai muốn bỏ cuộc
Cố thoát ra nhưng mà khó lắm thay
Vì đôi cánh nhựa dính vào bê bết.
145 Quỷ Râu Ngược cũng tức tối điên cuồng
Sai bốn con bay sang bờ đối diện
Chúng bay đi với vẻ rất vội vàng.
148 Chỗ này chỗ kia chúng đang dàn trận
Chìa móc cho hai đứa bị rơi kia
Đang bị nấu chín trong bao vỏ cứng.
151 Bỏ mặc lũ quỷ, chúng tôi ra đi.
Chú thích:
KHÚC XXII
6. Aretini: dân vùng Arezzo. Dante từng tham gia trận Campaldina như một kỵ binh.
12. Không tín hiệu từ mặt đất, trời xanh: tức là khi tàu thuyền đi trên biển thì người ta phải dựa vào bờ hoặc các ngôi sao.
19. Giống như những con cá heo ra hiệu: người ta cho rằng khi những con cá heo uốn cong lưng nhảy lên là sự báo hiệu sẽ có bão tố.
48. Các nhà chú giải đoán đây là Gian Paolo Ciampolo.
52. Tebaldo II (Thibault II): vua Navarra từ 1253 đến 1270.
66. Dòng dõi Latinh: nghĩa là người Italia.
81. Thầy dòng Gomita: giám mục giáo phận Gallura từ 1275 đến 1296, một trong bốn giáo phận của Sardegna, sau khi đảo này bị người Pisa chiếm.
88. Michel Zanche: hầu cận của vua Enzo, con trai của Federico II ở Logodoro. Sau khi vua mất, Zanche lấy vợ vua.
125. Kẻ đã gây ra sai lầm: tức Quỷ Cánh Cụt (câu 112 – 118).
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ năm (tiếp tục)
Tôi từng thấy những kỵ binh nhổ trại
Khi bắt đầu tiến công hay diễu binh
Đôi khi thấy cả những người tháo chạy.
4 Tôi từng thấy chạy thi ở quê thôn
Thấy diễu hành cùng với gươm và giáo
Hay ở Arêtini trận cưỡi ngựa tử thương.
7 Theo tiếng chuông là tiếng kèn trôm-pét
Theo nhịp trống, tín hiệu trên luỹ thành
Theo tục lệ của ta hay các nước.
10 Nhưng chưa bao giờ thấy cuộc diễu binh
Theo tiếng tù và lạ kỳ như thế
Không tín hiệu từ mặt đất, trời xanh.
13 Chúng tôi đi cùng với mười con quỷ
Như câu nói: với thánh ở nhà thờ
Ở tửu quán thì đi cùng bợm rượu.
16 Và đôi mắt tôi vẫn dán vào lò
Để xem cảnh tượng ở nơi xử tội
Xem cả đám người đang bị nấu kho.
19 Giống như những con cá heo ra hiệu
Cho thủy thủ bằng cách uốn cong lưng
Để báo họ cứu tàu mình, sẽ hiểu.
22 Cũng như thế, để giảm bớt cực hình
Thỉnh thoảng tội đồ nổi lên mặt nhựa
Rồi lại giống như tia chớp biến nhanh.
25 Và giống như ở bên mép hồ nước
Người ta thường thấy mũi ếch nhô lên
Còn hai chân và thân mình che khuất.
28 Cũng vậy, tội đồ thoát lên khắp nơi
Nhưng mà khi Quỷ Râu Ngược tiến đến
Thì chúng nhào ngay xuống lò nhựa sôi.
31 Tôi nhìn thấy… đến giờ tim còn đập
Một người đứng lại, như thường xảy ra
Con ếch bơi vào, nhảy ra con khác.
34 Ngay lập tức Quỷ Vuốt Chó bên kia
Lao móc sắt vào bộ tóc đầy nhựa
Và lôi như con rái cá, ra rìa.
37 Tôi nhớ hết tất cả tên lũ quỷ
Vì đã nghe khi lựa chọn lúc đầu
Nghe chúng kháo chuyện với nhau to nhỏ.
40 “Này, Mặt Đỏ cắn sâu vào nanh vuốt
Rồi hãy lùa cho hết lượt da ra”
Lũ chết tiệt ấy đua nhau la hét.
43 Tôi nói: “Nếu có thể, thưa thầy
Thầy thử hỏi, ai là người xấu số
Đã rơi vào tay những kẻ thù kia?”
46 Người hướng đạo của tôi liền tiến lại
Hỏi hắn là ai và được trả lời:
“Tôi sinh ra dưới triều Narava ấy.
49 Cho một lãnh chúa, mẹ đã giao tôi
Sau đó cha tôi trở nên hư hại
Đã làm tiêu tan cả cuộc đời người.
52 Thành người hầu Têbanđô tốt bụng
Thì tôi bắt đầu đục khoét quĩ công
Nên bây giờ trình diện nơi nóng bỏng.
55 Quỷ Lợn có hai nanh chĩa ngoài mồm
Liền chứng tỏ cho biết mình như lợn
Dùng một răng xé toạc hắn từng phần.
58 Con chuột ở giữa đàn mèo độc ác
Quỷ Râu Ngược dùng bàn tay che ngang
Và nói: “Để yên cho ta xử phạt”.
61 Nó quay về phía thầy tôi và rằng
“Hỏi nó đi, nếu ngươi còn muốn biết
Điều gì trước khi lột da nó không?”
64 Thầy tôi hỏi: “Hãy nói cho ta biết
Trong đám tội phạm ở lò nhựa này
Ai dòng dõi Latinh, ngươi có biết?”
67 “Tôi vừa rời một tên – hắn trả lời –
Đáng lý tôi ở dưới kia với hắn
Thì đã khỏi sợ móng vuốt này rồi”.
70 “Đợi lâu quá!” – kêu lên Quỷ Gió Độc
Và dùng móc xiên tay kẻ cực hình
Xẻ tay ra và lấy đi mảng thịt.
73 Quỷ Rồng ác muốn móc từ dưới lên
Vào chân kẻ cực hình nhưng đồ tể
Đe dọa và đưa mắt đảo một vòng.
76 Khi lũ quỷ đã hơi điềm tĩnh lại
Kẻ khốn khổ đang nhìn vào vết thương
Không chậm trễ, thầy của tôi liền hỏi:
79 “Ai là kẻ mà ngươi nói sai lầm
Khi rời hắn để lên bờ khốn nạn?”
Hắn trả lời: “Là thầy dòng Gômita
82 Ở Ganlura, trung tâm trò gian lận
Kẻ thù của chủ nó nắm trong tay
Và đối xử tốt, đứa nào cũng muốn.
85 Hắn thu tiền rồi cho chúng tự do
Như hắn vẫn nói, không hề giấu diếm
Thằng ăn cắp không hề nhỏ mà to.
88 Hắn với Ngài Mikelê Dankê là bạn
Người Lôgôđôrô, muôn thuở ngợi khen
Những ngày ở đảo Xácđênha sung sướng.
91 Ngài hãy trông con quỷ kia nghiến răng
Tôi muốn nói tiếp nhưng mà sợ quá
Nó định cào tôi theo dọc tấm lưng”.
94 Quỷ Đồ Tể nhìn thấy rằng phía trước
Quỷ Yêu Tinh đang đứng, mắt trợn tròn
Rồi bảo nó: “Cút đi cho khuất mắt”.
97 “Nếu ngài muốn thấy hoặc nghe gì thêm –
Vẻ sợ hãi, kẻ đọa đày nói tiếp –
Tôi tìm vài người Lômbácđi hay Tôxcan.
100 Nhưng quỷ sứ phải đứng xa một quãng
Vì chúng sợ người ta sẽ báo thù
Chỉ tôi ngồi đây với ngài trò chuyện.
103 Tôi có thể gọi đến đây bảy người
Nếu tôi huýt sáo, đúng như ám hiệu
Một khi có ai đó đi ra ngoài”.
106 Nghe câu đó, Quỷ Chó Điên hếch mõm
Rồi lắc đầu và nói: “Chớ có đùa
Nó đã nghĩ rằng tìm cách lặn xuống”.
109 Nhưng tên kia vốn mưu mẹo khôn lường:
“Trò ma mãnh thì tôi đây không thiếu
Nhưng chỉ để rồi đau khổ nhiều hơn!”
112 Quỷ Cánh Cụt không chịu được, liền độp:
“Nó nói nếu mày mà bỏ chạy đi
Thì tao đuổi theo không cần gấp gáp.
115 Một cái vỗ cánh, đã ở trên thùng
Rồi mép thùng, đến nơi mày ẩn nấp
Thử xem mày hơn được bọn tao không!”
118 Hỡi bạn đọc, hãy nghe vố lừa khác
Khi lũ quỷ hướng mắt về bên kia
Quyết định hành động kẻ tinh ranh nhất.
121 Người Navara khéo chọn thời gian
Trụ vững hai chân và trong nháy mắt
Nhảy xuống vực, tự giải thoát cho mình.
124 Cả lũ quỷ bị mắc lừa bực tức
Nhất là kẻ đã gây ra sai lầm
Nó lao lên thét: “Ngươi sẽ bị bắt”.
127 Nhưng vô ích, đôi cánh nó khó khăn
Để đuổi theo kịp, kẻ kia lặn xuống
Con quỷ phải rướn ngực để bay lên.
130 Chẳng khác gì khi con vịt lặn xuống
Để tránh chim ưng đang lao đến gần
Con quỷ kia trồi lên và thất vọng.
133 Quỷ Băng Giá điên tiết với vố lừa
Cũng sải cánh ra bay theo bọn chúng
Mong tóm được tên tẩu thoát lên ngay.
136 Và khi tên lừa đảo vừa biến mất
Nó chĩa móng vuốt vào một tên kia
Rồi đâm vào hắn ở trên miệng vực.
139 Nhưng tên này là một Quỷ Chim Ưng
Nó cào lại và cả hai rơi xuống
Giữa lò nhựa đang sôi lên bập bùng.
142 Sức nóng làm cả hai muốn bỏ cuộc
Cố thoát ra nhưng mà khó lắm thay
Vì đôi cánh nhựa dính vào bê bết.
145 Quỷ Râu Ngược cũng tức tối điên cuồng
Sai bốn con bay sang bờ đối diện
Chúng bay đi với vẻ rất vội vàng.
148 Chỗ này chỗ kia chúng đang dàn trận
Chìa móc cho hai đứa bị rơi kia
Đang bị nấu chín trong bao vỏ cứng.
151 Bỏ mặc lũ quỷ, chúng tôi ra đi.
Chú thích:
KHÚC XXII
6. Aretini: dân vùng Arezzo. Dante từng tham gia trận Campaldina như một kỵ binh.
12. Không tín hiệu từ mặt đất, trời xanh: tức là khi tàu thuyền đi trên biển thì người ta phải dựa vào bờ hoặc các ngôi sao.
19. Giống như những con cá heo ra hiệu: người ta cho rằng khi những con cá heo uốn cong lưng nhảy lên là sự báo hiệu sẽ có bão tố.
48. Các nhà chú giải đoán đây là Gian Paolo Ciampolo.
52. Tebaldo II (Thibault II): vua Navarra từ 1253 đến 1270.
66. Dòng dõi Latinh: nghĩa là người Italia.
81. Thầy dòng Gomita: giám mục giáo phận Gallura từ 1275 đến 1296, một trong bốn giáo phận của Sardegna, sau khi đảo này bị người Pisa chiếm.
88. Michel Zanche: hầu cận của vua Enzo, con trai của Federico II ở Logodoro. Sau khi vua mất, Zanche lấy vợ vua.
125. Kẻ đã gây ra sai lầm: tức Quỷ Cánh Cụt (câu 112 – 118).
KHÚC XXIII
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ sáu – Những kẻ đạo đức giả
Im lặng, lẻ loi, không kẻ tháp tùng
Chúng tôi bước đi, người sau kẻ trước
Như hai thầy tu rong ruổi trên đường.
4 Từ sự lục đục của lũ quỷ ác
Tôi nhớ chuyện ngụ ngôn Isôpô
Chuyện về hai con: chuột và ếch.
7 Chẳng khác gì chuyện “mô” và “itxa”
Nếu đem so sánh chuyện này chuyện khác
Một cách chính xác đoạn này đoạn kia.
10 Rồi như ý này khơi ra ý khác
Cứ thế ý đầu sinh ra ý sau
Lớn gấp đôi nỗi kinh hoàng lúc trước.
13 Vì tôi nghĩ rằng lũ quỷ tanh hôi
Vì chúng tôi bị chơi khăm, diễu cợt
Chắc là chúng sẽ căm tức chúng tôi.
16 Tức giận cộng thêm tâm địa ác độc
Khiến chúng đuổi theo càng ráo riết hơn
Như khi chó săn thỏ rừng muốn chộp.
19 Vì khiếp sợ, lông tóc tôi dựng lên
Tôi tụt lại phía đằng sau nghe ngóng
“Thầy ơi, nếu chúng ta không đi tìm
22 Nơi nào ẩn náu thì con thấy sợ
Bọn quỷ kia đang đuổi theo chúng ta
Con nghe ra và dường như thấy rõ”.
25 Thầy nói: “Nếu ta là tấm gương
Thì cũng không phản chiếu được hình ảnh
Nhanh hơn sự tiếp nhận của hồn con.
28 Hai ý nghĩ của hai người gặp gỡ
Cả hai tạo nên chỉ một ý đồ
Giống nhau cả vẻ ngoài và cử chỉ.
31 Nếu thoai thoải bờ đê bên phải đây
Thì chúng ta sẽ chuyển sang hố khác
Chúng ta sẽ thoát cuộc săn đuổi này”.
34 Thầy tôi chưa giảng giải xong kế hoạch
Lũ quỷ đã tới xòe rộng cánh ra
Không xa gì để có thể bắt được.
37 Lập tức thầy tôi ôm chặt lấy tôi
Như bà mẹ chợt tỉnh vì tiếng động
Thấy ngọn lửa bốc cháy bên mình rồi.
40 Mẹ vội bế đứa con, vùng chạy trốn
Lo cho con hơn cho cả thân mình
Chỉ kịp khoác vội vàng manh áo cánh.
43 Ngay tức thì từ trên đỉnh dốc cao
Thầy của tôi trượt lưng theo sườn đá
Xuống cạnh mép một hố ngục khác rồi.
46 Tôi nghĩ rằng chưa bao giờ dòng nước
Trên kênh chảy nhanh khi đổ vào gầu
Để làm cho quay bánh cối xay nước
49 Lại nhanh bằng khi thầy tôi trượt trên
Sườn đá dốc vừa ôm tôi trên ngực
Như ôm con chứ không bạn đồng hành.
52 Khi chân thầy vừa chấm vào đáy vực
Lũ quỷ hiện ra mỏm đá trên đầu
Nhưng chúng tôi đã không còn thấy khiếp.
55 Vì Đấng Tối Cao cho chúng đã giao
Việc cai quản vòng thứ năm của ngục
Chúng không có quyền rời khỏi đi đâu.
58 Chúng tôi gặp một toán người phía dưới
Vừa lê bước chậm chạp đi vòng quanh
Vừa khóc than, suy sụp và mệt mỏi.
61 Mũ trùm kín mắt và khoác áo choàng
Như áo chỉ dành riêng cho tu sĩ
Theo kiểu ở Cờlunhi cổ tròn.
64 Áo choàng bên ngoài giát vàng rực rỡ
Nhưng bên trong tất cả đều bằng chì
Nặng đến nỗi, áo Phêđêrigô – áo cỏ.
67 Những áo khoác nặng nề cho muôn đời
Rẽ bên trái, chúng tôi cùng như họ
Nên vẫn phải nghe tiếng khóc không nguôi.
70 Nhưng vì gánh nặng, bọn người mệt lử
Lê bước đi chậm chạp, nên mỗi vòng
Bạn mới cùng hàng chúng tôi lại có.
73 Tôi nói với thầy: “Xin thầy thử tìm
Một ai mà tên tuổi thầy quen biết
Về phía thầy, đang vừa đi vừa nhìn”.
76 Nghe tôi nói giọng Tôxcan, một kẻ
Kêu từ phía sau: “Hãy chậm bước chân
Hỡi hai người cùng đi trong bóng tối.
79 Anh có thể hỏi tôi điều anh cần”.
Thầy ngoái lại bảo tôi: “Con chờ nó
Rồi bước cùng theo nhịp của bàn chân”.
82 Tôi nhìn thấy hai người, mà trên ngực
Lộ một vẻ sống động thật khát khao
Nhưng chậm chạp vì nặng và đường chật.
85 Họ bước đến gần, không nói lời nào
Một hồi lâu, họ nhìn tôi chăm chú
Rồi quay lại, hai người nói với nhau:
88 “Anh ta còn sống, yết hầu động đậy
Nếu đã chết thì vì đặc ân gì
Mà không phải mang áo chì nặng trĩu?”
91 Rồi bảo tôi: “Anh bạn Tôxcan ơi
Ở đây những kẻ giả nhân giả nghĩa
Anh là ai, nếu không ngại trả lời?”
94 “Tôi sinh ra và lớn lên – tôi đáp –
Trong thành phố bên bờ sông Ácnô
Và thân thể tôi vẫn là như trước.
97 Thế còn các ngươi, các ngươi là ai
Mà nước mắt khổ đau dài trên má
Tia sáng phát ra vì hình phạt gì?”
100 Một người trả lời tôi: “Những áo khoác
Giát vàng này rất nặng – chì bên trong
Đến nỗi bàn cân cũng kêu ken két.
103 Chúng tôi thuộc dòng tu, người Bôlônha
Tôi là Catalanô, Lôđêrigô – là hắn
Chúng tôi do thành phố anh bầu ra.
106 Theo thông lệ mỗi lần bầu chỉ một
Nhưng vì an ninh, và việc chúng tôi làm
Giờ ở vùng Gácđingô còn biết.
109 Tôi vừa bắt đầu: “Hỡi bọn thầy tu…”
Thì im lặng, vì bỗng nhiên nhìn thấy
Một tội nhân trên đất bị căng ra.
112 Nhìn thấy tôi, hắn thân mình vặn ngửa
Vừa thở dài làm lay động chòm râu
Thầy dòng Catalanô nhận ra điều đó.
115 Hắn bảo tôi: “Cái gã bị đóng đinh
Xưa khuyên người Pharasi giả dối
Rằng vì tất cả, cần một hy sinh.
118 Giữa đường đi bị người ta đem vứt
Rồi anh thấy, cảm thấy mọi thời gian
Khi có người đi qua là nặng nhọc.
121 Còn bố vợ gã ở trong hố này
Và nhiều kẻ trong hội đồng xét xử
Dân Do Thái từng cực khổ lắm thay”.
124 Tôi thấy Viếcghiliô vô cùng kinh ngạc
Trước kẻ trên thánh giá bị căng thây
Thật hèn hạ trong đọa đầy muôn kiếp.
127 Rồi Viếcghiliô hỏi viên thầy tu:
“Nếu không phiền xin hãy cho tôi biết
Hình như phía trên có một lối đi.
130 Liệu chúng tôi có thể ra từ đó
Mà không cần thiết đợi các hắc thần
Đến đây để đưa chúng tôi ra nữa?”
133 “Hơn cả ngươi hy vọng – hắn trả lời –
Có một bờ đá theo vòng quanh lớn
Xuyên qua những hố rùng rợn kinh người.
136 Nhưng ở đây có một đoạn bị hỏng
Nơi đổ nát kia có thể trèo lên
Từ dưới đáy, men theo bờ dốc đứng”.
139 Thầy cúi đầu suy nghĩ trong lặng im
“Cái con đường mà ngươi vừa nói đấy
Có bọn phục bắt những kẻ lỗi lầm”.
142 Tên thầy tu: “Nghe nói ở Bôlônha
Rằng quỷ nhiều tật xấu, mà trong đó
Nói dối là bố đẻ mọi trò lừa”.
145 Nghe câu đó thầy tôi liền rảo bước
Nét mặt thầy giận dữ, trán thầy nhăn
Tôi cũng rời lũ tội nhân khốn kiếp
148 Theo dấu chân yêu dấu thầy dẫn đường.
Chú thích:
KHÚC XXIII
2. Hai thầy tu dòng Franciscani.
5. Chuyện ngụ ngôn của Aesop: một con ếch cõng trên lưng mình con chuột, hai con buộc vào nhau một sợi dây để làm tin. Khi ra giữa sông con ếch lặn xuống, con chuột lao lên mặt nước thì bị một con diều hâu vồ bắt. Thế là diều hâu bắt được cả hai con nhờ sợi dây buộc vào nhau.
7. Mo và Issa: hai từ của tiếng địa phương Firenze cổ nghĩa là: vâng, ngay bây giờ.
63. Cluni: một tu viện nổi tiếng của dòng thánh Bernardo ở Bourgogne, Pháp.
66. Theo truyền thuyết vua Federico II (Frederick II) của Đức trừng phạt những kẻ phạm tội bằng cách bắt họ mặc áo chì nặng trĩu và nhốt trong lò hơi nóng. Chì chảy ra và tội phạm bị luộc da.
90. Áo chì: ở đây là áo chì của Địa ngục.
95. Chỉ thành phố Firenze, nơi có sông Arno chảy qua.
103. Chúng tôi thuộc dòng tu: tức dòng tu “Hiệp sĩ Đức bà Maria” được thành lập ở Bologna để bảo vệ lý tưởng Thiên chúa giáo, chống lại các dị giáo, bênh vực kẻ yếu hèn, giữ gìn sự hoà hiếu giữa các tín đồ. Hai đại diện của dòng tu này mà Dante gặp ở Địa ngục là Catalano và Loderingo. Vì rằng những thành viên của dòng tu này chỉ quan tâm đến sự hưởng thụ của mình nên dân chúng gọi họ là “fratres gaudentes /The Jovial Friars), nghĩa là “những anh em Vui vẻ”. Dante coi họ và cả dòng tu này là đạo đức giả. Cả hai bị trục xuất khỏi thành phố, dinh cơ của họ bị đốt phá.
108. Gardingo: một quận của Firenze, nơi có trụ sở của phe Guelfi trong thời gian Catalano và Loderingo cai trị.
115. Cái gã bị đóng đinh: là Caifas (Caiaphas). Theo truyền thuyết, Caifas khuyên giết Giê-su, nói rằng cái chết của một người cứu cho muôn người.
121. Tức là Anne, bố vợ của Caifas, đồng lõa với Caifas trong âm mưu trừ khử Giê-su.
124. Virgilio kinh ngạc vì lần thăm Địa ngục trước chưa thấy cảnh Caifas bị trừng phạt vì lúc đó hắn chưa chết.
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ sáu – Những kẻ đạo đức giả
Im lặng, lẻ loi, không kẻ tháp tùng
Chúng tôi bước đi, người sau kẻ trước
Như hai thầy tu rong ruổi trên đường.
4 Từ sự lục đục của lũ quỷ ác
Tôi nhớ chuyện ngụ ngôn Isôpô
Chuyện về hai con: chuột và ếch.
7 Chẳng khác gì chuyện “mô” và “itxa”
Nếu đem so sánh chuyện này chuyện khác
Một cách chính xác đoạn này đoạn kia.
10 Rồi như ý này khơi ra ý khác
Cứ thế ý đầu sinh ra ý sau
Lớn gấp đôi nỗi kinh hoàng lúc trước.
13 Vì tôi nghĩ rằng lũ quỷ tanh hôi
Vì chúng tôi bị chơi khăm, diễu cợt
Chắc là chúng sẽ căm tức chúng tôi.
16 Tức giận cộng thêm tâm địa ác độc
Khiến chúng đuổi theo càng ráo riết hơn
Như khi chó săn thỏ rừng muốn chộp.
19 Vì khiếp sợ, lông tóc tôi dựng lên
Tôi tụt lại phía đằng sau nghe ngóng
“Thầy ơi, nếu chúng ta không đi tìm
22 Nơi nào ẩn náu thì con thấy sợ
Bọn quỷ kia đang đuổi theo chúng ta
Con nghe ra và dường như thấy rõ”.
25 Thầy nói: “Nếu ta là tấm gương
Thì cũng không phản chiếu được hình ảnh
Nhanh hơn sự tiếp nhận của hồn con.
28 Hai ý nghĩ của hai người gặp gỡ
Cả hai tạo nên chỉ một ý đồ
Giống nhau cả vẻ ngoài và cử chỉ.
31 Nếu thoai thoải bờ đê bên phải đây
Thì chúng ta sẽ chuyển sang hố khác
Chúng ta sẽ thoát cuộc săn đuổi này”.
34 Thầy tôi chưa giảng giải xong kế hoạch
Lũ quỷ đã tới xòe rộng cánh ra
Không xa gì để có thể bắt được.
37 Lập tức thầy tôi ôm chặt lấy tôi
Như bà mẹ chợt tỉnh vì tiếng động
Thấy ngọn lửa bốc cháy bên mình rồi.
40 Mẹ vội bế đứa con, vùng chạy trốn
Lo cho con hơn cho cả thân mình
Chỉ kịp khoác vội vàng manh áo cánh.
43 Ngay tức thì từ trên đỉnh dốc cao
Thầy của tôi trượt lưng theo sườn đá
Xuống cạnh mép một hố ngục khác rồi.
46 Tôi nghĩ rằng chưa bao giờ dòng nước
Trên kênh chảy nhanh khi đổ vào gầu
Để làm cho quay bánh cối xay nước
49 Lại nhanh bằng khi thầy tôi trượt trên
Sườn đá dốc vừa ôm tôi trên ngực
Như ôm con chứ không bạn đồng hành.
52 Khi chân thầy vừa chấm vào đáy vực
Lũ quỷ hiện ra mỏm đá trên đầu
Nhưng chúng tôi đã không còn thấy khiếp.
55 Vì Đấng Tối Cao cho chúng đã giao
Việc cai quản vòng thứ năm của ngục
Chúng không có quyền rời khỏi đi đâu.
58 Chúng tôi gặp một toán người phía dưới
Vừa lê bước chậm chạp đi vòng quanh
Vừa khóc than, suy sụp và mệt mỏi.
61 Mũ trùm kín mắt và khoác áo choàng
Như áo chỉ dành riêng cho tu sĩ
Theo kiểu ở Cờlunhi cổ tròn.
64 Áo choàng bên ngoài giát vàng rực rỡ
Nhưng bên trong tất cả đều bằng chì
Nặng đến nỗi, áo Phêđêrigô – áo cỏ.
67 Những áo khoác nặng nề cho muôn đời
Rẽ bên trái, chúng tôi cùng như họ
Nên vẫn phải nghe tiếng khóc không nguôi.
70 Nhưng vì gánh nặng, bọn người mệt lử
Lê bước đi chậm chạp, nên mỗi vòng
Bạn mới cùng hàng chúng tôi lại có.
73 Tôi nói với thầy: “Xin thầy thử tìm
Một ai mà tên tuổi thầy quen biết
Về phía thầy, đang vừa đi vừa nhìn”.
76 Nghe tôi nói giọng Tôxcan, một kẻ
Kêu từ phía sau: “Hãy chậm bước chân
Hỡi hai người cùng đi trong bóng tối.
79 Anh có thể hỏi tôi điều anh cần”.
Thầy ngoái lại bảo tôi: “Con chờ nó
Rồi bước cùng theo nhịp của bàn chân”.
82 Tôi nhìn thấy hai người, mà trên ngực
Lộ một vẻ sống động thật khát khao
Nhưng chậm chạp vì nặng và đường chật.
85 Họ bước đến gần, không nói lời nào
Một hồi lâu, họ nhìn tôi chăm chú
Rồi quay lại, hai người nói với nhau:
88 “Anh ta còn sống, yết hầu động đậy
Nếu đã chết thì vì đặc ân gì
Mà không phải mang áo chì nặng trĩu?”
91 Rồi bảo tôi: “Anh bạn Tôxcan ơi
Ở đây những kẻ giả nhân giả nghĩa
Anh là ai, nếu không ngại trả lời?”
94 “Tôi sinh ra và lớn lên – tôi đáp –
Trong thành phố bên bờ sông Ácnô
Và thân thể tôi vẫn là như trước.
97 Thế còn các ngươi, các ngươi là ai
Mà nước mắt khổ đau dài trên má
Tia sáng phát ra vì hình phạt gì?”
100 Một người trả lời tôi: “Những áo khoác
Giát vàng này rất nặng – chì bên trong
Đến nỗi bàn cân cũng kêu ken két.
103 Chúng tôi thuộc dòng tu, người Bôlônha
Tôi là Catalanô, Lôđêrigô – là hắn
Chúng tôi do thành phố anh bầu ra.
106 Theo thông lệ mỗi lần bầu chỉ một
Nhưng vì an ninh, và việc chúng tôi làm
Giờ ở vùng Gácđingô còn biết.
109 Tôi vừa bắt đầu: “Hỡi bọn thầy tu…”
Thì im lặng, vì bỗng nhiên nhìn thấy
Một tội nhân trên đất bị căng ra.
112 Nhìn thấy tôi, hắn thân mình vặn ngửa
Vừa thở dài làm lay động chòm râu
Thầy dòng Catalanô nhận ra điều đó.
115 Hắn bảo tôi: “Cái gã bị đóng đinh
Xưa khuyên người Pharasi giả dối
Rằng vì tất cả, cần một hy sinh.
118 Giữa đường đi bị người ta đem vứt
Rồi anh thấy, cảm thấy mọi thời gian
Khi có người đi qua là nặng nhọc.
121 Còn bố vợ gã ở trong hố này
Và nhiều kẻ trong hội đồng xét xử
Dân Do Thái từng cực khổ lắm thay”.
124 Tôi thấy Viếcghiliô vô cùng kinh ngạc
Trước kẻ trên thánh giá bị căng thây
Thật hèn hạ trong đọa đầy muôn kiếp.
127 Rồi Viếcghiliô hỏi viên thầy tu:
“Nếu không phiền xin hãy cho tôi biết
Hình như phía trên có một lối đi.
130 Liệu chúng tôi có thể ra từ đó
Mà không cần thiết đợi các hắc thần
Đến đây để đưa chúng tôi ra nữa?”
133 “Hơn cả ngươi hy vọng – hắn trả lời –
Có một bờ đá theo vòng quanh lớn
Xuyên qua những hố rùng rợn kinh người.
136 Nhưng ở đây có một đoạn bị hỏng
Nơi đổ nát kia có thể trèo lên
Từ dưới đáy, men theo bờ dốc đứng”.
139 Thầy cúi đầu suy nghĩ trong lặng im
“Cái con đường mà ngươi vừa nói đấy
Có bọn phục bắt những kẻ lỗi lầm”.
142 Tên thầy tu: “Nghe nói ở Bôlônha
Rằng quỷ nhiều tật xấu, mà trong đó
Nói dối là bố đẻ mọi trò lừa”.
145 Nghe câu đó thầy tôi liền rảo bước
Nét mặt thầy giận dữ, trán thầy nhăn
Tôi cũng rời lũ tội nhân khốn kiếp
148 Theo dấu chân yêu dấu thầy dẫn đường.
Chú thích:
KHÚC XXIII
2. Hai thầy tu dòng Franciscani.
5. Chuyện ngụ ngôn của Aesop: một con ếch cõng trên lưng mình con chuột, hai con buộc vào nhau một sợi dây để làm tin. Khi ra giữa sông con ếch lặn xuống, con chuột lao lên mặt nước thì bị một con diều hâu vồ bắt. Thế là diều hâu bắt được cả hai con nhờ sợi dây buộc vào nhau.
7. Mo và Issa: hai từ của tiếng địa phương Firenze cổ nghĩa là: vâng, ngay bây giờ.
63. Cluni: một tu viện nổi tiếng của dòng thánh Bernardo ở Bourgogne, Pháp.
66. Theo truyền thuyết vua Federico II (Frederick II) của Đức trừng phạt những kẻ phạm tội bằng cách bắt họ mặc áo chì nặng trĩu và nhốt trong lò hơi nóng. Chì chảy ra và tội phạm bị luộc da.
90. Áo chì: ở đây là áo chì của Địa ngục.
95. Chỉ thành phố Firenze, nơi có sông Arno chảy qua.
103. Chúng tôi thuộc dòng tu: tức dòng tu “Hiệp sĩ Đức bà Maria” được thành lập ở Bologna để bảo vệ lý tưởng Thiên chúa giáo, chống lại các dị giáo, bênh vực kẻ yếu hèn, giữ gìn sự hoà hiếu giữa các tín đồ. Hai đại diện của dòng tu này mà Dante gặp ở Địa ngục là Catalano và Loderingo. Vì rằng những thành viên của dòng tu này chỉ quan tâm đến sự hưởng thụ của mình nên dân chúng gọi họ là “fratres gaudentes /The Jovial Friars), nghĩa là “những anh em Vui vẻ”. Dante coi họ và cả dòng tu này là đạo đức giả. Cả hai bị trục xuất khỏi thành phố, dinh cơ của họ bị đốt phá.
108. Gardingo: một quận của Firenze, nơi có trụ sở của phe Guelfi trong thời gian Catalano và Loderingo cai trị.
115. Cái gã bị đóng đinh: là Caifas (Caiaphas). Theo truyền thuyết, Caifas khuyên giết Giê-su, nói rằng cái chết của một người cứu cho muôn người.
121. Tức là Anne, bố vợ của Caifas, đồng lõa với Caifas trong âm mưu trừ khử Giê-su.
124. Virgilio kinh ngạc vì lần thăm Địa ngục trước chưa thấy cảnh Caifas bị trừng phạt vì lúc đó hắn chưa chết.
KHÚC XXIV
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ bảy – Bọn trộm đồ thờ
Vào thời điểm này, năm đang còn mới
Ánh mặt trời sưởi ấm hệ Thái dương
Đêm so với ngày chỉ bằng một nửa.
4 Sương giá hãy còn phủ trên cánh đồng
Như mái tóc của người anh đã bạc
Nhưng nét điểm tô đang dần héo hon.
7 Một người nông dân cỏ khô đã hết
Sáng thức dậy – trắng xoá cả cánh đồng
Chỉ biết đưa tay lên sườn đập đập.
10 Rồi quay vào nhà, đi lại thở than
Chẳng biết phải làm gì, rất tội nghiệp
Lại quay ra và hy vọng nảy sinh.
13 Thấy đất trời đang dần thay bộ mặt
Chỉ trong chốc lát, chiếc gậy cầm lên
Xua ra đồng cỏ đàn cừu háo hức.
16 Cũng giống thế, thầy từng làm tôi lo
Khi thấy vầng trán của người xúc động
Nhưng ngay tức thì làm dịu nỗi lo.
19 Vì khi vừa tới chiếc cầu bị gãy
Thầy quay nhìn tôi với vẻ rõ ràng
Mà trước đó đã thấy dưới chân núi.
22 Thầy giang rộng hai tay ôm lấy tôi
Sau khi đã tự mình suy tính kỹ
Và quan sát rõ nơi sụt lở rồi.
25 Như người vừa hành động vừa suy nghĩ
Có vẻ luôn tiên liệu mọi thời gian
Người dẫn tôi đi lên đỉnh tảng đá.
28 Chỉ cho tôi một tảng khác và rằng:
“Con hãy bíu vào mỏm này cho chắc
Nhưng xem nó có đỡ nổi con không?”
31 Mặc áo choàng đường này không đi được
Thầy tôi nhẹ, còn tôi hơi khó khăn
Khi trèo từ mỏm này qua mỏm khác.
34 Và nếu như bờ dốc của thành này
Không ngắn hơn dốc của bờ thành trước
Thì tôi nhụt chí, không hiểu thầy sao.
37 Nhưng bởi vì tất cả đều dẫn xuống
Đáy sâu nhất ở giữa Hố thảm sầu
Nên hình thể các vực đều rất giống.
40 Một bên dốc đứng, thoai thoải bên kia
Cuối cùng chúng tôi tới điểm cao nhất
Nơi mỏm đá của vòm cầu nhô ra.
43 Hơi thở của tôi chỉ còn thoi thóp
Không đủ sức để đi tiếp con đường
Tôi ngồi xuống nhìn con đường khó nhọc.
46 Thầy tôi bảo: “Đâu phải trên đệm bông
Từ nay con phải nhiều hơn gắng sức
Trên đệm bông sao đạt tới vinh quang.
49 Kẻ nào sống mà điều này không biết
Thì dấu vết để lại ở trên đời
Như khói trên không, bọt trên mặt nước.
52 Hãy xua mệt mỏi và hãy đứng lên
Bằng tinh thần chiến thắng trong cuộc chiến
Hãy vượt lên sức nặng của xác thân.
55 Còn một bậc thang dài hơn phải vượt
Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu
Hãy nghe ta, rút cho mình bài học”.
58 Bấy giờ tôi đứng dậy và tỏ ra
Nhiều sinh lực hơn là tôi cảm thấy
Và nói: “Con đã khỏe, nào ta đi!”
61 Chúng tôi lên đường, gian nan khó nhọc
Đường nhám ráp, chật hẹp rất khó đi
Và dốc hơn cả con đường đi trước.
64 Tôi nói luôn miệng để không tỏ ra
Vẻ mệt mỏi, bỗng ở từ dưới hố
Vọng lời ai mà sao rất khó nghe.
67 Tôi không hiểu, mặc dầu tôi ở đó
Nơi đỉnh vòm cầu trên hố bắc qua
Kẻ đang nói lại hình như đang chạy.
70 Tôi cúi xuống, nhưng mắt người trần gian
Không thể xuyên qua bóng đêm để thấy
Tôi nói: “Thưa thầy chúng ta hãy sang
73 Mé bên kia và theo tường đi xuống
Vì con nghe mà chẳng hiểu được gì
Và chẳng thấy gì dù con nhìn xuống”.
76 Thầy tôi bảo: “Câu trả lời của ta
Là hành động, vì ước mong chính đáng
Thì thực hiện mà không cần nói gì”.
79 Từ đỉnh cầu, chúng tôi xuống từ từ
Ở đây cầu nối bờ đê thứ tám
Rồi trước mắt, một cái hố hiện ra.
82 Tôi nhận ra một đống thật khủng khiếp
Toàn là rắn, đủ mọi loài lạ kỳ
Vừa nghĩ tới đã hồn xiêu phách lạc.
85 Xứ Libia có lẽ cũng phát ghen
Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc…
Vì những loài đã có thể sản sinh.
88 Vì chưa bao giờ có loài rắn độc
Và dữ dằn, dù cả xứ Etiôpia
Hay quanh bờ biển Đỏ, trên sa mạc.
91 Giữa cái đám lúc nhúc và kinh hoàng
Một bọn người trần truồng đang chạy trốn
Không mong thoát hay có phép tàng hình.
94 Tay họ bị rắn sau lưng trói quặt
Rắn quấn chặt quanh cả hai bên sườn
Đầu và đuôi rắn khóa lại phía trước.
97 Bỗng có tội nhân đứng gần chúng tôi
Bị một con rắn lao đến và cắn
Đứt mất phần nối liền cổ và vai.
100 Còn nhanh hơn viết chữ I, chữ O
Kẻ khốn khổ kia bắt lửa và cháy
Rồi sụp xuống, chỉ còn lại đám tro.
103 Và khi đã bị hủy hoại trên đất
Đám tro tàn lại tụ hợp với nhau
Rồi tạo lại cái thân hình lúc trước.
106 Các nhà thông thái đã từng nói rằng
Chim Phượng hoàng chết đi rồi sống lại
Khi nó sống gần được năm trăm năm.
109 Suốt đời nó không ăn rơm hay cỏ
Mà chỉ ăn sa nhân và nhựa hương
Dùng nhựa trám và cam tùng lót ổ.
112 Giống như người bị ngã mà tự mình
Không biết được là do quỷ xô ngã
Hay là do bệnh bại liệt nảy sinh.
115 Khi đứng dậy, đảo mắt nhìn lo sợ
Hãy còn chưa tìm lại được chính mình
Rồi lại nhìn quanh thở dài buồn bã
118 Tội nhân này cũng vậy, khi đứng lên.
Nghiêm khắc biết bao quyền uy của Chúa
Đã giáng đòn trừng phạt chẳng tiếc thương!
121 Thầy tôi hỏi hắn ta là ai vậy
Hắn đáp rằng: “Cách đây còn chưa lâu
Tôi rơi từ Tôxcan vào vực ấy.
124 Tôi yêu cuộc sống súc vật, không phải người
Tôi từng là lừa, là Vanni Phúcsi thú vật
Pistôia là hang ổ của tôi”.
127 “Để nó đứng đây thầy ạ – tôi bảo –
Hỏi xem tội nào đẩy nó xuống đây
Vì hắn ưa bạo lực, tên khát máu”.
130 Kẻ tội đồ nghe được và sẵn sàng
Hướng về tôi cả linh hồn, bộ mặt
Lộ vẻ đớn đau và vẻ thẹn thùng.
133 “Tôi còn đau xót hơn – nó tiếp tục –
Rằng anh gặp tôi ở Địa ngục này
Đau hơn cái lúc mà tôi phải chết.
136 Điều anh hỏi tôi không thể chối từ
Tôi xuống thấp thế này vì ăn trộm
Những vật trang hoàng trong kho đồ thờ.
139 Rồi một kẻ khác đã bị buộc tội
Nhưng để anh khỏi vui đã gặp tôi
Nếu như anh đi khỏi nơi tăm tối.
142 Hãy mở rộng tai ra để mà nghe:
Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết
Rồi sau Phiôrenxa sẽ đổi luật kia.
145 Từ thung lũng Magơra mây đen bao phủ
Tia chớp Thần Mác rồi sẽ phóng ra
Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ
148 Người ta sẽ đánh nhau trên đồng Pixen
Một tia chớp từ đám mây bỗng loé
Khiến mọi người Phe Trắng đều bị thương.
151 Tôi nói điều này cho anh đau khổ!”
Chú thích:
KHÚC XXIV
1. Đây là thời điểm cuối tháng giêng, đầu tháng hai.
21. Đây là vẻ rõ ràng khi Dante gặp Virgilio lần đầu tiên ở dưới chân núi (xem khúc I, 61 – 61, 76 – 78).
31. Mặc áo choàng đường này không đi được: nghĩa là áo chì của những kẻ lỗi lầm.
55. Còn một bậc thang dài hơn phải vượt: nghĩa là hai thầy trò còn phải đi từ trung tâm Địa ngục đến đỉnh của Tĩnh ngục.
56. Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu: nghĩa là đi khỏi những kẻ lỗi lầm thì hãy còn chưa đủ mà còn phải tự hoàn thiện cho mình.
86. Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc… trong nguyên bản đều có tên gọi của từng loài (chelidri, iaculi e faree/ chelydri, jaculi, phareae) nhưng sang tiếng Việt thì chỉ có thể dịch qua như vậy.
92. Một bọn người trần truồng: bọn kẻ cắp.
107. Đây là loài chim Phượng hoàng trong truyền thuyết. Từ xác của loài chim này mà sinh ra loài chim Phượng hoàng sau này.
125. Vanni Fucci: con hoang của Fuccio de Lazzeri, một người quí tộc Pistoia. Hắn ăn cắp đồ thờ năm 1293, nhiều người vô tội đã bị bắt và bị trừng phạt một cách oan uổng, cuối cùng một tên đồng phạm đã khai ra và hắn bỏ trốn. Vanni Fucci là người của phe Đen nên tiên đoán sự sụp đổ của phe Trắng để trả thù Dante.
143 – 144. Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết/ Rồi sau Phiôrenxa sẽ đổi luật kia: tháng 5 – 1301 phe Trắng đuổi phe Đen khỏi Pistoia, đến cuối năm này phe Đen đuổi phe Trắng khỏi Firenze, sửa đổi lại luật pháp, trong số những người bị đuổi có cả Dante.
145 – 150. Những điều tiên đoán của Vanni Fucci thể hiện bằng thuật ngữ khí tượng học của thời trung cổ: Thung lũng Val di Magra mây đen bao phủ. Thần Marte (thần chiến tranh) sẽ phóng ra tia chớp. Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ, người ta sẽ đánh nhau trên đồng Picen (tên phiên âm không chính xác từ tiếng Latinh của Pistoia) và mọi người phe Trắng đều bị thương.
151. Tôi nói điều này cho anh đau khổ: bởi vì Dante là người của phe Trắng.
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ bảy – Bọn trộm đồ thờ
Vào thời điểm này, năm đang còn mới
Ánh mặt trời sưởi ấm hệ Thái dương
Đêm so với ngày chỉ bằng một nửa.
4 Sương giá hãy còn phủ trên cánh đồng
Như mái tóc của người anh đã bạc
Nhưng nét điểm tô đang dần héo hon.
7 Một người nông dân cỏ khô đã hết
Sáng thức dậy – trắng xoá cả cánh đồng
Chỉ biết đưa tay lên sườn đập đập.
10 Rồi quay vào nhà, đi lại thở than
Chẳng biết phải làm gì, rất tội nghiệp
Lại quay ra và hy vọng nảy sinh.
13 Thấy đất trời đang dần thay bộ mặt
Chỉ trong chốc lát, chiếc gậy cầm lên
Xua ra đồng cỏ đàn cừu háo hức.
16 Cũng giống thế, thầy từng làm tôi lo
Khi thấy vầng trán của người xúc động
Nhưng ngay tức thì làm dịu nỗi lo.
19 Vì khi vừa tới chiếc cầu bị gãy
Thầy quay nhìn tôi với vẻ rõ ràng
Mà trước đó đã thấy dưới chân núi.
22 Thầy giang rộng hai tay ôm lấy tôi
Sau khi đã tự mình suy tính kỹ
Và quan sát rõ nơi sụt lở rồi.
25 Như người vừa hành động vừa suy nghĩ
Có vẻ luôn tiên liệu mọi thời gian
Người dẫn tôi đi lên đỉnh tảng đá.
28 Chỉ cho tôi một tảng khác và rằng:
“Con hãy bíu vào mỏm này cho chắc
Nhưng xem nó có đỡ nổi con không?”
31 Mặc áo choàng đường này không đi được
Thầy tôi nhẹ, còn tôi hơi khó khăn
Khi trèo từ mỏm này qua mỏm khác.
34 Và nếu như bờ dốc của thành này
Không ngắn hơn dốc của bờ thành trước
Thì tôi nhụt chí, không hiểu thầy sao.
37 Nhưng bởi vì tất cả đều dẫn xuống
Đáy sâu nhất ở giữa Hố thảm sầu
Nên hình thể các vực đều rất giống.
40 Một bên dốc đứng, thoai thoải bên kia
Cuối cùng chúng tôi tới điểm cao nhất
Nơi mỏm đá của vòm cầu nhô ra.
43 Hơi thở của tôi chỉ còn thoi thóp
Không đủ sức để đi tiếp con đường
Tôi ngồi xuống nhìn con đường khó nhọc.
46 Thầy tôi bảo: “Đâu phải trên đệm bông
Từ nay con phải nhiều hơn gắng sức
Trên đệm bông sao đạt tới vinh quang.
49 Kẻ nào sống mà điều này không biết
Thì dấu vết để lại ở trên đời
Như khói trên không, bọt trên mặt nước.
52 Hãy xua mệt mỏi và hãy đứng lên
Bằng tinh thần chiến thắng trong cuộc chiến
Hãy vượt lên sức nặng của xác thân.
55 Còn một bậc thang dài hơn phải vượt
Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu
Hãy nghe ta, rút cho mình bài học”.
58 Bấy giờ tôi đứng dậy và tỏ ra
Nhiều sinh lực hơn là tôi cảm thấy
Và nói: “Con đã khỏe, nào ta đi!”
61 Chúng tôi lên đường, gian nan khó nhọc
Đường nhám ráp, chật hẹp rất khó đi
Và dốc hơn cả con đường đi trước.
64 Tôi nói luôn miệng để không tỏ ra
Vẻ mệt mỏi, bỗng ở từ dưới hố
Vọng lời ai mà sao rất khó nghe.
67 Tôi không hiểu, mặc dầu tôi ở đó
Nơi đỉnh vòm cầu trên hố bắc qua
Kẻ đang nói lại hình như đang chạy.
70 Tôi cúi xuống, nhưng mắt người trần gian
Không thể xuyên qua bóng đêm để thấy
Tôi nói: “Thưa thầy chúng ta hãy sang
73 Mé bên kia và theo tường đi xuống
Vì con nghe mà chẳng hiểu được gì
Và chẳng thấy gì dù con nhìn xuống”.
76 Thầy tôi bảo: “Câu trả lời của ta
Là hành động, vì ước mong chính đáng
Thì thực hiện mà không cần nói gì”.
79 Từ đỉnh cầu, chúng tôi xuống từ từ
Ở đây cầu nối bờ đê thứ tám
Rồi trước mắt, một cái hố hiện ra.
82 Tôi nhận ra một đống thật khủng khiếp
Toàn là rắn, đủ mọi loài lạ kỳ
Vừa nghĩ tới đã hồn xiêu phách lạc.
85 Xứ Libia có lẽ cũng phát ghen
Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc…
Vì những loài đã có thể sản sinh.
88 Vì chưa bao giờ có loài rắn độc
Và dữ dằn, dù cả xứ Etiôpia
Hay quanh bờ biển Đỏ, trên sa mạc.
91 Giữa cái đám lúc nhúc và kinh hoàng
Một bọn người trần truồng đang chạy trốn
Không mong thoát hay có phép tàng hình.
94 Tay họ bị rắn sau lưng trói quặt
Rắn quấn chặt quanh cả hai bên sườn
Đầu và đuôi rắn khóa lại phía trước.
97 Bỗng có tội nhân đứng gần chúng tôi
Bị một con rắn lao đến và cắn
Đứt mất phần nối liền cổ và vai.
100 Còn nhanh hơn viết chữ I, chữ O
Kẻ khốn khổ kia bắt lửa và cháy
Rồi sụp xuống, chỉ còn lại đám tro.
103 Và khi đã bị hủy hoại trên đất
Đám tro tàn lại tụ hợp với nhau
Rồi tạo lại cái thân hình lúc trước.
106 Các nhà thông thái đã từng nói rằng
Chim Phượng hoàng chết đi rồi sống lại
Khi nó sống gần được năm trăm năm.
109 Suốt đời nó không ăn rơm hay cỏ
Mà chỉ ăn sa nhân và nhựa hương
Dùng nhựa trám và cam tùng lót ổ.
112 Giống như người bị ngã mà tự mình
Không biết được là do quỷ xô ngã
Hay là do bệnh bại liệt nảy sinh.
115 Khi đứng dậy, đảo mắt nhìn lo sợ
Hãy còn chưa tìm lại được chính mình
Rồi lại nhìn quanh thở dài buồn bã
118 Tội nhân này cũng vậy, khi đứng lên.
Nghiêm khắc biết bao quyền uy của Chúa
Đã giáng đòn trừng phạt chẳng tiếc thương!
121 Thầy tôi hỏi hắn ta là ai vậy
Hắn đáp rằng: “Cách đây còn chưa lâu
Tôi rơi từ Tôxcan vào vực ấy.
124 Tôi yêu cuộc sống súc vật, không phải người
Tôi từng là lừa, là Vanni Phúcsi thú vật
Pistôia là hang ổ của tôi”.
127 “Để nó đứng đây thầy ạ – tôi bảo –
Hỏi xem tội nào đẩy nó xuống đây
Vì hắn ưa bạo lực, tên khát máu”.
130 Kẻ tội đồ nghe được và sẵn sàng
Hướng về tôi cả linh hồn, bộ mặt
Lộ vẻ đớn đau và vẻ thẹn thùng.
133 “Tôi còn đau xót hơn – nó tiếp tục –
Rằng anh gặp tôi ở Địa ngục này
Đau hơn cái lúc mà tôi phải chết.
136 Điều anh hỏi tôi không thể chối từ
Tôi xuống thấp thế này vì ăn trộm
Những vật trang hoàng trong kho đồ thờ.
139 Rồi một kẻ khác đã bị buộc tội
Nhưng để anh khỏi vui đã gặp tôi
Nếu như anh đi khỏi nơi tăm tối.
142 Hãy mở rộng tai ra để mà nghe:
Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết
Rồi sau Phiôrenxa sẽ đổi luật kia.
145 Từ thung lũng Magơra mây đen bao phủ
Tia chớp Thần Mác rồi sẽ phóng ra
Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ
148 Người ta sẽ đánh nhau trên đồng Pixen
Một tia chớp từ đám mây bỗng loé
Khiến mọi người Phe Trắng đều bị thương.
151 Tôi nói điều này cho anh đau khổ!”
Chú thích:
KHÚC XXIV
1. Đây là thời điểm cuối tháng giêng, đầu tháng hai.
21. Đây là vẻ rõ ràng khi Dante gặp Virgilio lần đầu tiên ở dưới chân núi (xem khúc I, 61 – 61, 76 – 78).
31. Mặc áo choàng đường này không đi được: nghĩa là áo chì của những kẻ lỗi lầm.
55. Còn một bậc thang dài hơn phải vượt: nghĩa là hai thầy trò còn phải đi từ trung tâm Địa ngục đến đỉnh của Tĩnh ngục.
56. Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu: nghĩa là đi khỏi những kẻ lỗi lầm thì hãy còn chưa đủ mà còn phải tự hoàn thiện cho mình.
86. Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc… trong nguyên bản đều có tên gọi của từng loài (chelidri, iaculi e faree/ chelydri, jaculi, phareae) nhưng sang tiếng Việt thì chỉ có thể dịch qua như vậy.
92. Một bọn người trần truồng: bọn kẻ cắp.
107. Đây là loài chim Phượng hoàng trong truyền thuyết. Từ xác của loài chim này mà sinh ra loài chim Phượng hoàng sau này.
125. Vanni Fucci: con hoang của Fuccio de Lazzeri, một người quí tộc Pistoia. Hắn ăn cắp đồ thờ năm 1293, nhiều người vô tội đã bị bắt và bị trừng phạt một cách oan uổng, cuối cùng một tên đồng phạm đã khai ra và hắn bỏ trốn. Vanni Fucci là người của phe Đen nên tiên đoán sự sụp đổ của phe Trắng để trả thù Dante.
143 – 144. Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết/ Rồi sau Phiôrenxa sẽ đổi luật kia: tháng 5 – 1301 phe Trắng đuổi phe Đen khỏi Pistoia, đến cuối năm này phe Đen đuổi phe Trắng khỏi Firenze, sửa đổi lại luật pháp, trong số những người bị đuổi có cả Dante.
145 – 150. Những điều tiên đoán của Vanni Fucci thể hiện bằng thuật ngữ khí tượng học của thời trung cổ: Thung lũng Val di Magra mây đen bao phủ. Thần Marte (thần chiến tranh) sẽ phóng ra tia chớp. Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ, người ta sẽ đánh nhau trên đồng Picen (tên phiên âm không chính xác từ tiếng Latinh của Pistoia) và mọi người phe Trắng đều bị thương.
151. Tôi nói điều này cho anh đau khổ: bởi vì Dante là người của phe Trắng.
KHÚC XXV
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ bảy (kết thúc)
Tên kẻ cắp nói xong giơ hai tay
Thành nắm đấm để làm vẻ nhạo báng
Rồi thét lên: “Cho ngươi đấy, Chúa Trời!”
4 Từ phút đó những con rắn thành bạn
Vì một con quanh cổ hắn quấn vào
Như muốn nói rằng: “Thôi, mày im hẳn!”
7 Một con khác quấn chặt hai bàn tay
Rồi quấn một nút vòng ở phía trước
Khiến hắn không còn có thể cựa xoay.
10 Pixtôia, Pixtôia, sao ngươi không đốt
Cháy thành tro mà ở lại ai cần
Ngươi đã vượt tổ tiên trong điều ác.
13 Không một hố nào trong ngục tối tăm
Có âm hồn hỗn với trời như thế
Cả bọn rơi xuống từ thành Têbê.
16 Hắn không nói thêm lời nào, chạy trốn
Tốp quỷ đầu người mình ngựa chạy ra
Thét lên: “Nó đâu, cái thằng phản loạn?”
19 Tôi không tin ở vùng Maremma
Lại nhiều rắn như trên người hắn vậy
Tới tận chỗ bắt đầu cái mặt dơ.
22 Hắn còn cõng trên lưng và sau gáy
Một con rồng đang giang rộng cánh ra
Vào bất cứ ai sẵn sàng phun lửa.
25 Thầy tôi bảo: “Kẻ này là Cacô
Rất nhiều người vì hắn mà đổ máu
Hắn sống trong hang núi Aventinô.
28 Hắn không theo đường của anh em hắn
Do vụ trộm mà hắn đã lấy đi
Đàn gia súc lớn gần nơi ở hắn.
31 Những việc làm khuất tất giờ đã thôi
Dưới mũi chùy của Hécquyn đã định
Một trăm đòn, hắn không chịu nổi mười”.
34 Quỷ lỉnh đi trong khi thầy đang nói
Ba âm hồn đã đến phía chúng tôi
Cả tôi và thầy đều không nhận thấy.
37 Nhưng chúng kêu lên: “Các người là ai?”
Cuộc trò chuyện của chúng tôi dừng lại
Chúng tôi nhìn ra những kẻ đến đây.
40 Tôi không biết họ, nhưng người này gọi
Một người kia, và chính do điều này
Tôi đoán ra tên những người còn lại:
43 “Xianpha, Xianpha, nó đâu rồi?”
Và để cho thầy hướng dẫn chú ý
Tôi đặt ngón tay lên trước miệng tôi.
46 Hỡi bạn đọc, chẳng có gì là lạ
Nếu bạn không tin điều sắp nói ra
Vì tôi đã nhìn mà vẫn thấy khó.
49 Trong khi tôi đang ngó nhìn họ, thì
Có một con rắn sáu chân lao đến
Nhảy lên một người, bám chặt anh ta.
52 Bụng anh ta hai chân giữa bó chặt
Còn hai chân trước bó chặt hai tay
Nó mổ hết má này sang má khác.
55 Hai chân sau bám chặt vào hai đùi
Và nó luồn xuyên cái đuôi qua háng
Rồi chếch lên lưng phần sau của đuôi.
58 Chưa từng có tầm gửi bám cây khác
Lại chặt bằng con vật kinh hoàng kia
Dùng thân mình quấn chặt thân kẻ khác.
61 Chúng đánh nhau, và dường như cả hai
Đều bằng sáp nóng cả màu lẫn sắc
Không giống trước, cả kẻ này, kẻ kia.
64 Tất cả biến hoá như vì sức nóng
Trên tờ giấy hiện ra một màu nâu
Chưa phải đen nhưng đã mất màu trắng.
67 Còn hai kẻ kia nhìn thấy và kêu:
“Than ôi! Anhen, mày làm sao thế
Mày không còn một mà cũng chẳng hai!”
70 Hai cái đầu giờ chỉ còn lại một
Hai diện mạo đã trộn lẫn vào nhau
Thành bộ mặt mới, vẻ trước đây biến mất.
73 Tứ chi của họ thành hai cánh tay
Với hai chân, thân mình và bụng
Thành những phần chưa từng thấy một ai.
76 Vẻ ban đầu giờ chỉ là một đống
Hoặc là không gì cả, hoặc là hai
Đi trên đường bằng bước chân chầm chậm.
79 Giống như con thằn lằn dưới ngọn roi
Đổi bụi cây dưới nắng hè nóng bỏng
Vụt qua đường như tia chớp lẻ loi.
82 Rồi giống như thế, một con rắn lửa
Xám và đen, nhỏ như một hạt tiêu
Nhảy lên bụng hai tội nhân còn lại.
85 Cắn một kẻ vào đúng chỗ cơ thể
Mà người mới sinh tiếp nhận thức ăn
Rồi rơi xuống dưới bàn chân nằm nghỉ.
88 Kẻ bị thương nhìn rắn, không nói năng
Rồi đứng trên hai bàn chân mà ngáp
Như bị giấc ngủ, cơn sốt tấn công.
91 Rắn nhìn anh ta, anh ta nhìn rắn
Rắn từ lỗ miệng, anh ta – vết thương
Hai làn khói mạnh phun ra rồi cuộn.
94 Xin hãy im lặng, nhà thơ Lucanô
Đừng nói về Xabenlô, Naxiđiô bất hạnh
Và nghe những điều tôi sắp phát ra.
97 Ôviđiô đừng nói về Cátmô, Arêtuxa nữa
Người thành suối, người thành rắn trong thơ
Tôi chẳng ghen tỵ với ông điều đó.
100 Bởi ông chưa từng thấy hai sinh linh
Mặt đối mặt rồi chuyển hai thực thể
Đến mức đổi cả bản chất tự nhiên.
103 Chúng biến đổi quả là rất hoà nhập
Như cái dĩa, con rắn xẻ đuôi mình
Kẻ bị thương vào chân mình nối khớp.
106 Chân và đùi hòa nhập vào với nhau
Chỗ khớp nối không hề còn dấu vết
Và rất nhanh, giây phút đó không lâu.
109 Cái đuôi bị xẻ đôi mang hình dáng
Đã mất đi ở chỗ khác, và da
Của rắn thì mềm của người lại cứng.
112 Thu gọn vào trong nách hai cánh tay
Và hai chân của con vật, vốn ngắn
Lại dài ra theo mức ngắn cánh tay.
115 Rồi hai chân sau vào nhau vặn xoắn
Tạo ra bộ phận mà người giấu đi
Kẻ kia ở đó hai chân xuất hiện.
118 Trong khi làn khói che phủ cả hai
Có màu sắc mới, khiến cho lông mọc
Trên da kẻ này, trụi ở kẻ kia.
121 Kẻ này đứng lên, kẻ kia ngã xuống
Nhưng vẫn không đổi hướng những cái nhìn
Dưới cái mõm của mỗi bên biến dạng.
124 Kẻ đứng kéo mõm về phía thái dương
Và từ chỗ còn dư ra vật liệu
Mọc ra hai tai, chỗ hai má bằng.
127 Phần dư thừa còn lại ở phía trước
Một cái mũi cho bộ mặt tạo thành
Và những cái môi phình ra đúng mức.
130 Kẻ nhô mõm về phía trước đang nằm
Đem hai tai vào trong đầu thu lại
Giống như ốc bươu khi nó thu sừng.
133 Lưỡi trước kia là một và hay nói
Nay xẻ ra, và lưỡi xẻ đôi kia
Cùng khớp lại và biến mất làn khói.
136 Âm hồn tội lỗi thú vật biến thành
Rồi chạy trốn vào trong khe của ngục
Kẻ kia theo sau khạc nhổ vào mông.
139 Nó quay cái lưng mới toanh của nó
Nói với kẻ khác: “Ta muốn Buôxô
Bò bốn chân trên đường như ta đã.
142 Tôi đã thấy sự thay đổi tự nhiên
Ở ngục thứ bảy, và điều lạ lẫm
Rằng ngòi bút tôi, có thể, lỗi lầm.
145 Nhưng dù mắt tôi có hơi hỗn loạn
Sự can đảm có giảm sút phần nào
Ba âm hồn đó cũng không thể trốn.
148 Tôi đã không nhận ra Púcxiô Xiancatô
Anh ta là kẻ không bị biến dạng
Kể từ khi ba âm hồn hiện ra.
151 Về kẻ kia, ở Gavinlê còn than vãn.
Chú thích:
KHÚC XXV
13. Ngươi đã vượt tổ tiên trong điều ác: có truyền thuyết cho rằng thành phố Pistoia được hình thành từ thế kỷ I tr. CN do những người lính thua trận dữ dằn và hung ác.
15. Capaneo: một trong bảy vị vua Hy Lạp dùng thang vượt lên mặt thành Tebe, bị Giove giáng sét đẩy lùi. Capaneo được coi là kẻ ngang ngược báng bổ thánh thần.
19. Maremma: vùng đầm lầy hoang vu ở Toscana.
25. Caco (Cacus): con trai Vulcano, tên ăn trộm đàn gia súc của Hercules. Để xoá dấu vết đã túm đuôi kéo đàn bò đi thụt lùi. Dante biến Caco thành một thứ hắc thần, nửa người nửa thú.
35. Ba âm hồn: ba tên trộm nổi tiếng của Firenze. Đó là Agnello Brunellschi (câu 68), Buoso Donati (câu 140) và Puccio Sciancato (câu 148).
43. Cianfa: thuộc dòng họ Donati, thủ lĩnh phe Đen, một tên trộm nổi tiếng.
94. Lucano Anneo (39 – 65): nhà thơ Latinh. Lucano kể lại trong bộ sách “Farsaghia” (IX, 761) chuyện hai người lính Sabello và Nasidio trong quân đội Catone ở Libia bị rắn độc cắn, một biến thành tro, một thân thể phồng to vì chất độc làm nổ tung cả áo giáp.
97. Ovidio Nasone (Ovid Naso): nhà thơ Latinh, trong tác phẩm Metamorfosi (Matamorphoses IV và V) kể chuyện Cadmo (Cadmus), người thành lập thành Tebe, hóa thành rắn và nữ thần Aretusa (Arethusa) biến thành suối ngầm (có bản gọi là giếng nước).
151. Gaville: một làng phòng thủ ở thung lũng Arno. Dân ở đây đã giết chết Francesco Cavalcanti, sau đó gia đình hắn báo thù rất dã man, do vậy mà “về kẻ kia, ở Gavinlê còn than vãn”.
Tầng Địa ngục thứ tám, ngục thứ bảy (kết thúc)
Tên kẻ cắp nói xong giơ hai tay
Thành nắm đấm để làm vẻ nhạo báng
Rồi thét lên: “Cho ngươi đấy, Chúa Trời!”
4 Từ phút đó những con rắn thành bạn
Vì một con quanh cổ hắn quấn vào
Như muốn nói rằng: “Thôi, mày im hẳn!”
7 Một con khác quấn chặt hai bàn tay
Rồi quấn một nút vòng ở phía trước
Khiến hắn không còn có thể cựa xoay.
10 Pixtôia, Pixtôia, sao ngươi không đốt
Cháy thành tro mà ở lại ai cần
Ngươi đã vượt tổ tiên trong điều ác.
13 Không một hố nào trong ngục tối tăm
Có âm hồn hỗn với trời như thế
Cả bọn rơi xuống từ thành Têbê.
16 Hắn không nói thêm lời nào, chạy trốn
Tốp quỷ đầu người mình ngựa chạy ra
Thét lên: “Nó đâu, cái thằng phản loạn?”
19 Tôi không tin ở vùng Maremma
Lại nhiều rắn như trên người hắn vậy
Tới tận chỗ bắt đầu cái mặt dơ.
22 Hắn còn cõng trên lưng và sau gáy
Một con rồng đang giang rộng cánh ra
Vào bất cứ ai sẵn sàng phun lửa.
25 Thầy tôi bảo: “Kẻ này là Cacô
Rất nhiều người vì hắn mà đổ máu
Hắn sống trong hang núi Aventinô.
28 Hắn không theo đường của anh em hắn
Do vụ trộm mà hắn đã lấy đi
Đàn gia súc lớn gần nơi ở hắn.
31 Những việc làm khuất tất giờ đã thôi
Dưới mũi chùy của Hécquyn đã định
Một trăm đòn, hắn không chịu nổi mười”.
34 Quỷ lỉnh đi trong khi thầy đang nói
Ba âm hồn đã đến phía chúng tôi
Cả tôi và thầy đều không nhận thấy.
37 Nhưng chúng kêu lên: “Các người là ai?”
Cuộc trò chuyện của chúng tôi dừng lại
Chúng tôi nhìn ra những kẻ đến đây.
40 Tôi không biết họ, nhưng người này gọi
Một người kia, và chính do điều này
Tôi đoán ra tên những người còn lại:
43 “Xianpha, Xianpha, nó đâu rồi?”
Và để cho thầy hướng dẫn chú ý
Tôi đặt ngón tay lên trước miệng tôi.
46 Hỡi bạn đọc, chẳng có gì là lạ
Nếu bạn không tin điều sắp nói ra
Vì tôi đã nhìn mà vẫn thấy khó.
49 Trong khi tôi đang ngó nhìn họ, thì
Có một con rắn sáu chân lao đến
Nhảy lên một người, bám chặt anh ta.
52 Bụng anh ta hai chân giữa bó chặt
Còn hai chân trước bó chặt hai tay
Nó mổ hết má này sang má khác.
55 Hai chân sau bám chặt vào hai đùi
Và nó luồn xuyên cái đuôi qua háng
Rồi chếch lên lưng phần sau của đuôi.
58 Chưa từng có tầm gửi bám cây khác
Lại chặt bằng con vật kinh hoàng kia
Dùng thân mình quấn chặt thân kẻ khác.
61 Chúng đánh nhau, và dường như cả hai
Đều bằng sáp nóng cả màu lẫn sắc
Không giống trước, cả kẻ này, kẻ kia.
64 Tất cả biến hoá như vì sức nóng
Trên tờ giấy hiện ra một màu nâu
Chưa phải đen nhưng đã mất màu trắng.
67 Còn hai kẻ kia nhìn thấy và kêu:
“Than ôi! Anhen, mày làm sao thế
Mày không còn một mà cũng chẳng hai!”
70 Hai cái đầu giờ chỉ còn lại một
Hai diện mạo đã trộn lẫn vào nhau
Thành bộ mặt mới, vẻ trước đây biến mất.
73 Tứ chi của họ thành hai cánh tay
Với hai chân, thân mình và bụng
Thành những phần chưa từng thấy một ai.
76 Vẻ ban đầu giờ chỉ là một đống
Hoặc là không gì cả, hoặc là hai
Đi trên đường bằng bước chân chầm chậm.
79 Giống như con thằn lằn dưới ngọn roi
Đổi bụi cây dưới nắng hè nóng bỏng
Vụt qua đường như tia chớp lẻ loi.
82 Rồi giống như thế, một con rắn lửa
Xám và đen, nhỏ như một hạt tiêu
Nhảy lên bụng hai tội nhân còn lại.
85 Cắn một kẻ vào đúng chỗ cơ thể
Mà người mới sinh tiếp nhận thức ăn
Rồi rơi xuống dưới bàn chân nằm nghỉ.
88 Kẻ bị thương nhìn rắn, không nói năng
Rồi đứng trên hai bàn chân mà ngáp
Như bị giấc ngủ, cơn sốt tấn công.
91 Rắn nhìn anh ta, anh ta nhìn rắn
Rắn từ lỗ miệng, anh ta – vết thương
Hai làn khói mạnh phun ra rồi cuộn.
94 Xin hãy im lặng, nhà thơ Lucanô
Đừng nói về Xabenlô, Naxiđiô bất hạnh
Và nghe những điều tôi sắp phát ra.
97 Ôviđiô đừng nói về Cátmô, Arêtuxa nữa
Người thành suối, người thành rắn trong thơ
Tôi chẳng ghen tỵ với ông điều đó.
100 Bởi ông chưa từng thấy hai sinh linh
Mặt đối mặt rồi chuyển hai thực thể
Đến mức đổi cả bản chất tự nhiên.
103 Chúng biến đổi quả là rất hoà nhập
Như cái dĩa, con rắn xẻ đuôi mình
Kẻ bị thương vào chân mình nối khớp.
106 Chân và đùi hòa nhập vào với nhau
Chỗ khớp nối không hề còn dấu vết
Và rất nhanh, giây phút đó không lâu.
109 Cái đuôi bị xẻ đôi mang hình dáng
Đã mất đi ở chỗ khác, và da
Của rắn thì mềm của người lại cứng.
112 Thu gọn vào trong nách hai cánh tay
Và hai chân của con vật, vốn ngắn
Lại dài ra theo mức ngắn cánh tay.
115 Rồi hai chân sau vào nhau vặn xoắn
Tạo ra bộ phận mà người giấu đi
Kẻ kia ở đó hai chân xuất hiện.
118 Trong khi làn khói che phủ cả hai
Có màu sắc mới, khiến cho lông mọc
Trên da kẻ này, trụi ở kẻ kia.
121 Kẻ này đứng lên, kẻ kia ngã xuống
Nhưng vẫn không đổi hướng những cái nhìn
Dưới cái mõm của mỗi bên biến dạng.
124 Kẻ đứng kéo mõm về phía thái dương
Và từ chỗ còn dư ra vật liệu
Mọc ra hai tai, chỗ hai má bằng.
127 Phần dư thừa còn lại ở phía trước
Một cái mũi cho bộ mặt tạo thành
Và những cái môi phình ra đúng mức.
130 Kẻ nhô mõm về phía trước đang nằm
Đem hai tai vào trong đầu thu lại
Giống như ốc bươu khi nó thu sừng.
133 Lưỡi trước kia là một và hay nói
Nay xẻ ra, và lưỡi xẻ đôi kia
Cùng khớp lại và biến mất làn khói.
136 Âm hồn tội lỗi thú vật biến thành
Rồi chạy trốn vào trong khe của ngục
Kẻ kia theo sau khạc nhổ vào mông.
139 Nó quay cái lưng mới toanh của nó
Nói với kẻ khác: “Ta muốn Buôxô
Bò bốn chân trên đường như ta đã.
142 Tôi đã thấy sự thay đổi tự nhiên
Ở ngục thứ bảy, và điều lạ lẫm
Rằng ngòi bút tôi, có thể, lỗi lầm.
145 Nhưng dù mắt tôi có hơi hỗn loạn
Sự can đảm có giảm sút phần nào
Ba âm hồn đó cũng không thể trốn.
148 Tôi đã không nhận ra Púcxiô Xiancatô
Anh ta là kẻ không bị biến dạng
Kể từ khi ba âm hồn hiện ra.
151 Về kẻ kia, ở Gavinlê còn than vãn.
Chú thích:
KHÚC XXV
13. Ngươi đã vượt tổ tiên trong điều ác: có truyền thuyết cho rằng thành phố Pistoia được hình thành từ thế kỷ I tr. CN do những người lính thua trận dữ dằn và hung ác.
15. Capaneo: một trong bảy vị vua Hy Lạp dùng thang vượt lên mặt thành Tebe, bị Giove giáng sét đẩy lùi. Capaneo được coi là kẻ ngang ngược báng bổ thánh thần.
19. Maremma: vùng đầm lầy hoang vu ở Toscana.
25. Caco (Cacus): con trai Vulcano, tên ăn trộm đàn gia súc của Hercules. Để xoá dấu vết đã túm đuôi kéo đàn bò đi thụt lùi. Dante biến Caco thành một thứ hắc thần, nửa người nửa thú.
35. Ba âm hồn: ba tên trộm nổi tiếng của Firenze. Đó là Agnello Brunellschi (câu 68), Buoso Donati (câu 140) và Puccio Sciancato (câu 148).
43. Cianfa: thuộc dòng họ Donati, thủ lĩnh phe Đen, một tên trộm nổi tiếng.
94. Lucano Anneo (39 – 65): nhà thơ Latinh. Lucano kể lại trong bộ sách “Farsaghia” (IX, 761) chuyện hai người lính Sabello và Nasidio trong quân đội Catone ở Libia bị rắn độc cắn, một biến thành tro, một thân thể phồng to vì chất độc làm nổ tung cả áo giáp.
97. Ovidio Nasone (Ovid Naso): nhà thơ Latinh, trong tác phẩm Metamorfosi (Matamorphoses IV và V) kể chuyện Cadmo (Cadmus), người thành lập thành Tebe, hóa thành rắn và nữ thần Aretusa (Arethusa) biến thành suối ngầm (có bản gọi là giếng nước).
151. Gaville: một làng phòng thủ ở thung lũng Arno. Dân ở đây đã giết chết Francesco Cavalcanti, sau đó gia đình hắn báo thù rất dã man, do vậy mà “về kẻ kia, ở Gavinlê còn than vãn”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét